Architetura neolìtica

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Un dòlmen a Couto Esteves, Portugal D'abitassion gavà ant le ròche a Skara Brae, Scòssia Tomba, Mane Braz, Brëtagna L'architetura neolìtica a l'é l'ansem dë struture ch'a comprendo cà e arfuge dl'età ch'a va dal 10000 al 2000 aGC, visadì l'età dla pera, ëdcò dita neolìtich. Ant lë Vzin orient la coltura neolìtica a l'é s-ciodua pòch apress ël 10000 aGC ancaminand dal Levant Mediterani (Neolìtich pre-siràmica A e B) e spantiand-se da belelì a òvest e est. Le prime struture neolìtiche a peulo esse trovà an sud-est d'Anatòlia, an Siria e Irak dl'8000 aGC, le prime sossietà agrìcole an sud-est Euròpa dël 7000 aGC e an sènter Euròpa dël 5500 aGC. La gent american-a e passìfica a restrà a 'n livel tecnològich neolìtich fin-a ai contat con j'europengh, ma a-i son dcò ëd cite ecession (ant la Region dij Grand Lagh a son trovasse d'apie e ponte d'aram). Ij pòpoj neolìtich dël Levant Mediterani, Siria, Anatòlia, nòrd ëd Mesopotamia e Asia sentral a l'ero 'd grand costrutor ch'a dovravo dij mon ëd pàuta për batì 'd cà e 'd vilage. A Çatalhöyük le cà a l'ero tirà su e piturà con ëd sene elaborà d'uman e animaj. An Euròpa le cà longhe neolìtiche a l'ero costruìe con paloch e pàuta. Ëd tombe complësse a l'ero 'dcò costruìe. Dë ste tombe a-i na j'era vàire an Irlanda, anté ch'ai në resto ancor na senten-a. La gent neolìtica a l'ha batì sj'ìsole britàniche 'd longh baron, ëd tombe-stansie për soe sepolture, sòj fossaj riaussà, soe min-e 'd pera për j'henge e sòj monument an cursus. Ij prim poss d'eva neolìtich dla Coltura dla siràmica linear a son stàit trovà ant l'Almagna sentral vzin a Lipsia. Ste costrussion a son batìe an bòsch anchërnà e a son stàite datà fra 'l 5200 e 'l 5100 aGC. Ij Megalita trovà an Euròpa e dantorn ël Mediterani a son 'dcò stàit tirà su dël perìod neolìtich. Sti monument a comprendo sia 'd tombe megalìtiche, sia 'd templi e struture a but dësconossù, maraman religios o astronòmich. Ël pì vej templi megalìtich conossù a l'é Ggantija a Gozo. Le palafite neolìtiche a son ëstàite dëssotrà an Svessia a Alvastra e ant la zòna tut dantorn a j'Alp, con le reste dëscoatà ai lagh Mondsee e Attersee an Àuta Àustria. Ij prim archeòlogh 'me Ferdinand Keller a pensavo ch'a fusso d'ìsole artifissaj che la gent prestòrica a l'avìa formà, 'me a l'é capità con ij Crannog scossèis, ma ancheuj a l'é ciàir che la pì part dij sit a l'era batì sle rive dij lagh e mach apress a son stàit inondà. Ëd palafite arcostruìe a son mostrà a Zurigh ant ël musé al duvert d'Unteruhldingen (Pfahlbauland). Ant ij sit neolìtich romen, moldav e ucrain a-i ero dë struture ëd paloch e pàuta con coercc ëd paja e pian fàit con ëd tronch coatà 'd crea. A l'é ant ës moment-sì ch'a l'é 'dcò dësvlupasse la strutura dla cà burdei, ancor dovrà dai romen e da j'ucrain dël sécol ch'a fa XX. interior restaurà a Çatalhöyük, Turchìa Ij pì amportant sit archeològich neolìtich a son: Gérico ant ël Levant Mediterani, sit neolìtich dl'8.350 aGC anviron ch'a s-ciòd dla precedenta Coltura Natufian-a dl'era Epipaleolìtica. Çatalhöyük an Turchìa, 7.500 aGC Mehrgarh an Pakistan, 7.000 aGC Göbekli Tepe an Turchìa, anviron 9.000 aGC Nevali Cori an Turchìa, anviron 8.000 aGC Knap of Howar e Skara Brae, Ìsole Órcad, Scòssia, dal 3.500 aGC Pì che 3000 sit dla Coltura Cucuteni-Trypilian-a, dont cheidun con na popolassion ëd 15000 abitant, a l'han fiorì ant j'atuaj Romanìa, Moldavia e Ucrain-a dal 5.400 al 2.800 aGC. A në resto ancheuj. Lese 'dcò Stonehenge Nòte Anliure Esteriore Architetura prestòrica russa

Aiuto per la lettura Ayuda para la lectura Help for Reading Rintré ant la Piòla Contaté j'Aministrator Lìber për Amprende Coression ortogràfica Tastadura piemontèisa Portaj e Proget Agiut pr'ij Contributor Travajòt sempi