Bòsch Marengh

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.


Bòsch Marengh
   
Stat:

Italia

Region:

Piemont

Provincia: Provincia ëd Lissandria
Nòm 'n italian: Bosco Marengo
Coordinà: Latitudin: 44° 49′ 19.4′′ N
Longitudin: 8° 40′ 32.5′′ E

Mostra an sla carta
Autëssa: 121 m s.l.m.
Surfassa: 44,53 km²
Abitant: 2.374 (2018)
Comun dj'anviron: Basaluss, Casal Sirmé, Fërsnèira, Fruareu, La Priosa, Lissandria, Neuve, Posseu, Torton-a
CAP: 15062
Prefiss tel.: 0131
Còdes ÌSTAT: 006021
Còdes fiscal: B071 
Sant protetor: san Pio V 
Festa dël borgh: 30 d'avril 
Comune
Posission dël comun an Piemont


Sit istitussional

Bòsch Marengh o mach Ël Bòsch (Ar̂ Bòsch an dialet local, Bosco Marengo an italian) a l'é un comun dël Piemont ëd 2.374 abitant [1], ant la provinsa ëd Lissandria.

Ël pais a resta ant la pian-a lissandrin-a, sël piuvent oriental ëd la comba dël torent Òrba.

Stòria[modìfica | modifiché la sorgiss]

Prima dl'época roman-a, ël teritòri 'd Bòsch a l'era abità da popolassion ligurin-e dla tribù ij Marici, dont a podrìa esse derivà an séguit ël topònim Marengh. Dël 187 a.C. ël cónsol roman Marco Emilio Lepido a anandia la costrussion dla via Aemila Scauri, ch'a mnava da Derthona (ancheuj Torton-a a Aquae Statiellae (ancheuj Àich) a
La cesa parochial dij sant Pé e Pantalon
Vada Sabatia (ancheuj Vado. La strà a passava mach a doi chilòmeter dal pais atual e a l'é probàbil che lì an mès ai bòsch a sìa formasse Media Silva, un prim aglomerà 'd cà con la fonsion ëd mansio, na stassion për fermesse e cambié ij cavaj. La tradission a veul che Bòsch a sìa stàita fondà dël 498 da Teodorich, re dj'Ostrogòt, ch'a l'era insedià a Marengh. A la fin dël sécol ch'a fa X, l'imperator Oton I a conced a Aleram le tère ch'a van da la pian-a dël a la Liguria e Bòsch a sarà sede d'un dij tant marcheisà generà da soa dissendensa: Ugon e sò fieul Anselm a saran ij prim Marchèis ëd Bòsch, con na giurisdission ch'a pijava tuta la val ëd l'Òrba e a rivava press che pòch davzin al mar. Dël 1168 ij marchèis a contribuisso a fondé la sità 'd Lissandria ansima a tère 'd lor proprietà.

A la metà dël Tërzent, ël marcheisà a passa sota al contròl dël Ducà 'd Milan, goernà prima dai Viscont, peui da jë Sfòrsa. Dël 1447 davant a le muraje ëd Bòsch as combat na bataja antra l'armà fransèisa e l'armà dël ducà milanèis comandà da Bartolomeo Colleoni. La
Papa Pio V
partessipassioin dij boschèis a giuta ij milanèis ch'a vinco la bataja e ancora ancheuj na làpida an sël castel ësforsesch ëd Milan a n'arcòrda 'l valor. Dël 1535 la dinastìa djë Sfòrsa a s'esauriss e l'imperador e re Carl V d'Asborgh, an considerand ël Ducà tanme 'n feod imperial, as n'ampadroniss e parèj Bòsch a intra a fé part dël regn dë Spagna. Dël 1566 Antonio Ghislieri, nà a Bòsch, a ven nominà Papa col nòm ëd Pio V. Sòn a l'avrà n'influss grand sël pais: ël papa a fa fondé 'l convent domenican ëd Santa Cros e fa realisé euvre 'd canalisassion ch'a favorisso l'agricoltura, a fa nasse 'l Mont Frumentari (na specie 'd banca dël forment), a lassa në stipendi për un médich e për un magìster dë scòla. L'imperator Filip II dë Spagna a don-a al pais privilegi e tìtol onorìfich ch'a lasso Bòsch an prosperità fin-a a l'inissi dël Sessent, quand ch'a s'arprendo guère e devastassion për ij conflit antra le potense spagneule, fransèise, imperiaj e locaj për ël contròl ëd la Pian-a dël Pò.

Dël 1713, an séguit a la guèra 'd sucession ëspagneula e al sucessiv Tratà d'Utrecht, Bòsch a ven cedù al Ducà 'd Savòja 'd Vitòrio Medeo II, che pòch pì tard, dël 1720, a dven ël Regn ëd Sardëgna. D'apress a l'época dla dominassion fransèisa ëd Napoleon Bon-a-part, dël 1815 a torna ant ël Regn ëd Sardëgna e a l'é aministrà sota a la Division (peui Provinsa) ëd Lissandria, a la Provinsa (peui Sircondari) ëd Lissandria e a l'é a cap d'ën Mandament ch'a comprend ëdcò Fërsnèira e Fruareu.

Personalità[modìfica | modifiché la sorgiss]

  • Michele Ghislieri, che a l'é dventà Papa con ël nòm ëd Pio V, a l'era nassù a Bòsch Marengh dël 1504. A l'é l'ùnich papa nassù ant l'atual teritòri piemontèis.

Aministrassion[modìfica | modifiché la sorgiss]

Ël sìndich a l'é Gian Franco Gazzaniga (dal 26/05/2014).

Anliure esterne[modìfica | modifiché la sorgiss]

Arferiment[modìfica | modifiché la sorgiss]

  1. Sorgiss: ISTAT - Bilansi demogràfich al 01/01/2018 [1].


La facià dël convent duminican ëd Santa Cros