De Stijl

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
Coertin-a ëd n'edission dl'arvista

De Stijl (an lenga olandèisa "Lë Stil") a l'é n'arvista fondà dël 1917 a Lèida (Pais Bass) da Theo Van Doesburg e Piet Mondrian. Për estension as costuma ciamé "De Stijl" ëdcò tut ël moviment nassù dantorn a st'arvista dl'art e architetura neoplasticista. L'arvista a l'ha chità soe edission l'ann dòp la mòrt ëd Van Doesburg, dël 1932.

Tema[modìfica | modifiché la sorgiss]

Al prinsipi j'autor dël De Stijl a l'ero concentrasse sna discussion filosòfica s'ël model da dovré për ëspieghè e capì 'l còsm e la natura. J'arserche dë sti artista a son peui servìe a dësvlupé 'l langagi neoplasticista, dësgropà da tute j'art, ma aplicàbil (e aplicà) a tute j'art, n'echilibri visual ch'a dovìa esse piasos e sempi për porté ël boneur ant la vita 'd minca dì. J'esperiense dël grup olandèis a l'han motobin anfluensà j'anvanguarde ch'a l'han peui formà 'l Moviment Modern.

De Stijl a pija 'l cubism e a lo estremisa, a sorpassa tùit ij còdes formaj clàssich e a teorisa l'assimetrìa e la disarmonìa, a arfuda la prospetiva (considerà fàussa), a esalta la projession ortogonal e a antroduv torna la machëtta ant la progetassion architetural.

Ël manifest[modìfica | modifiché la sorgiss]

Ant la prima surtìa ëd De Stijl a son stàit listà ij pont fondamentaj dla corent, grassie a l'euvra ëd Van Doesburg, an particolar. Cost a l'é 'l manifest dël 1918:

« A-i é na veja e neuva cossiensa dël temp.
  1. Ël vej a l'é gropà a l'andividual. Ël neuv a l'é gropà a l'universal. La lòta dël sìngol contra l'universal as dësvèila ant la guèra mondial tanme ant j'art dël dì d'ancheuj.
  2. La guèra a crasa 'l vej mond e sòj contnù: la dominassion d'un sìngol an minca stat.
  3. La neuva art a l'ha mnà anans lòn che la neuva cossiensa dël temp a conten: n'echilibri fra universal e andividual.
  4. La neuva cossiensa a l'é pronta a capì la vita interior tanme cola esterior.
  5. Le tradission, ij dògma e l'andividualism a son contra sta realisassion.
  6. Ij fondator dl'art neoplàstica a arciamo donch tùit coj ch'a chërdo ant l'arfoma dl'art e dla coltura, për dësblé j'ostàcoj al dësvlup, tanme coj che ant l'art neoplàstica (abolend la forma natural) a l'han dësblà tut lòn ch'a ostàcola la ciàira espression d'art, l'arzultà pi àut ëd tute le nossion d'art.
  7. J'artista d'ancheuj a son stàit possà an tut ël mond da la midema cossiensa e donch a l'han pijà posission da na mira anteletual contra la dominassion dël dëspotism andividual. Lor a l'han donch simpatìa për tùit coj ch'a travajo për la formassion ëd n'unità antërnassional dla Vita, dl'Art, dla Coltura, sia anteletualman che materialman.
  8. J'edission mensij ëd "Lë Stil", fondà con ës but-sì, a tento 'd rivé a la neuva saviëssa dla vita ëd na fasson precisa.
  9. La cooperassion as peul fé an:
    1. Spediend, con ël nòm, l'adrëssa e la profession a j'editor ëd "Lë Stil".
    2. Spediend d'artìcoj ëd crìtica filosòfica, architetural, sientìfica, literaria e musical o d'arprodussion.
    3. Voltand d'artìcoj an vàire lenghe o spantiand ij pensé publicà an "Lë Stil".

Signature dj'atuaj redator:
THEO VAN DOESBURG, Pitor.
ROBT. VAN 'T HOFF, Architet.
VILMOS HUSZAR, Pitor.
ANTONY KOK, Poeta.
PIET MONDRIAN, Pitor.
G. VANTONGERLOO, Scultor.
JAN WILS, Architet. »

Prinsipaj arpresentant[modìfica | modifiché la sorgiss]