La famija dj'Obertengh, ch'a goernava an sna vasta region antra Liguria oriental, Emilia, Lombardìa e bass Piemont d'apress a la disgregassion ëd l'imperi 'd Carl Magn, dël prinsipi dël sécol ch'a fa XI as ës-ciapa antra quatr branche: Estens, Palavicini, Malaspin-a e Adalbertin ëd Gavi [2]. Ël fòrt A costi ùltim a sarìa resta-ie Gavi, ch'a sarà contèisa për longh temp dai vësco-cont ëd Torton-a, dai marchèis aleràmich dël Monfrà e dai genoèis. L'imperador Federich I Barbarossa a sogiorna sovens a Gavi, dont a l'é proprietari ëd na tor dël castel. D'apress a soa mòrt, dël 1202 ël borgh ëd Gavi con sò castel e soa curia a passo a la Repùblica 'd Génoa e le sort dël pais a resteran lijà a cole genoèise për sécoj, ecession fàita për chèich deceni 'd domini dij Viscont antra ij sécoj ch'a fan XIV e XV.
Dël 1625 Gavi a l'é sota atach da part ëd le trupe sabàude 'd Carl Emanuel I e dij fransèis, ant ël tentativ ëd conquisté Génoa. Ël fòrt a resist për 17 dì prima 'd capitolé, ma le dissension antra Savòja e Fransa a faran peui falì le mire d'espansion e Génoa a s'arpijerà la sità. An séguit a cost atach, antra 1626 e 1629 ël Fòrt a sarà amplià e potensià da part dij genoèis e a vnirà na fortëssa. Antorn a la mità dël Setsent Gavi a passa për chèich agn a l'Àustria, A la fin dël sécol a sarà tera dë scontr antra trupe fransèise e austrìache: sota Napoleon Bon-a-part, ël fòrt ëd Gavi a l'é ocupà dai fransèis e la sità a farà part ëd l'Imperi 'd Fransa. Dël 1815 la Liguria a passa al Regn ëd Sardëgna e dal 1819 al 1859 Gavi a farà part ëd la Provinsa ëd Neuve, sota la Division ëd Génoa e a cap d'un mandament ch'a comprendìa Careugio, Fraconàut, Paròd e Votagio. Dal 1859, an séguit a la riorganisassion aministrativa dël Decret Rattazzi (Lèj n.3702, 23 otóber 1859) a passa ansema a tut ël Circondari ëd Neuve a la Provinsa ëd Lissandria e al Piemont.
Ël Fòrt - A l'é na fortëssa stòrica ëd caràter difensiv, edificà dai genoèis an sij sostegn d'un castel medieval, as treuva an sima a na ròca ch'a dòmina 'l borgh vèj ëd Gavi. La costrussion ch'as vogh ancheuj a l'é 'l risultà 'd na serie 'd modìfiche che l'evolussion dle arm ëd guera e dl'esigense 'd difèisa a l'han viaman rendù necessarie ant ël cors dij sécoj. Quand che dël 1625 ël fòrt a l'é stàit atacà për la prima vira con l'artijerìa ij genoèis a l'han ciamà l'arnomà architet militar Vincenzo Maculani dit Fra Fiorensòla, ch'a l'ha realisà ses bastion inespugnàbil, lijà an tra lor da fòrte muraje a curtin-a munìe ëd canon. La part bassa a ospitava la sitadela con le cambrade, le cusin-e, le sisterne dl'eva, le scudarìe, la Santa Barbra. La fortëssa a podìa ospitè na guarnigion da 1000 soldà. Da la sconda mità dl'Eutsent e fin al 1907, ël fòrt a l'é stàit na prison, peui ant le doi guere mondial a l'é vnù un camp ëd prigionìa. Ancheuj a l'é visitàbil e a l'é sede 'd manifestassion e atività didàtiche.
La faciada
La cesa 'd San Giaco - Ël prim document ch'a na conferma l'esistensa a l'é 'n sarament dij lissandrin ai marchèis ëd Gavi dël 1172. La faciada dla cesa a conserva sò aspet original ëd la sconda mità dël sécol ch'a fa XII, an perfet stil romànich, quand cha l'é stàita edificà an sij rest ëd n'ospissi për ij pelerin ch'andasìo a San Giaco 'd Compostèla. Al sènter dla faciada a-i é n'imponent portal ëstrombà e ant la lunëtta dl'architrav a l'é sculpìa l'Ùltima Sin-a. Ël cioché a l'é sovrastà da 'n ràir tibùri otagonal. L'interior a l'é stàit fortement rangià an época baròca e a l'é a tre navà separà da coloòne monolìtiche sormontà da capitej con modion sculpì con figure antropomòrfe, animaj reaj e mostros.
↑Sorgiss: ISTAT - Bilansi demogràfich al 01/01/2017 [1].
↑Epstein, Steven A. (1996). Genoa and the genoese, 958-1528. The University of North Carolina Press. ISBN 0-8078-4992-8. Epstein a sita coma alternativa la version ëd Nobili (Alcune considerazioni, pàg.71-81). Conforma a M.sù Nobili le branche a sarìo stàite antra sinch: Pelavicino, Massa, Parodi, Estens e Malaspin-a. Chiel a considerava l'esistensa midema dla branca ëd Gavi coma mach ipotética. Epstein, pàg. 20
.jpg)
