Pio V

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
Pio V, ritràt d'El Greco

Michel Ghislieri a l'era nassù a Bòsch Marengh (Lissandria) ij 17 ëd gené dël 1504. A 14 agn a l'era intrà ant l'órdin dij Duminican ant ël convent ëd Voghera. Dël 1521 a l'avìa fàit soa profession religiosa e ant ël 1528 a l'era stàit ordinà prèive. A l'avìa mostrà teologìa an vàire convent e a l'era stàit prior a Vigévan, Soncin e Alba; dël 1565 a sarà ëdcò prior comanditari nen resident dël monasté 'd Sant Ors.
Ant ël 1542 a l'é stàit nominà prima vicari dl'anquisitor a Pavìa e peui anquisitor a Còm. Dël 1556 Pàul IV a l'ha nominalo vësco ëd Nepi e Sutri; dël 1557 a l'é fàit cardinal e l'ann apress anquisitor general.
Tut an confirmand-lo tanme anquisitor, Pio IV a lo nòmina vësco dël Mondvì an dasend-je ël përmess (conforma a la costuma dël temp) ëd resté a Roma lassand ël goern ëd soa diòcesi a 'n vicari, për continué sò travaj a l'Anquisission. Ghislieri a l'ha però pì car tramudé su soa neuva càtedra.

Mòrt Pio IV ij 9 dë dzèmber dël 1565, sostnù da Carl Boromé ij 7 ëd gené dël 1566 Ghislieri a l'é elegiù sò sucessor tanme vësco ëd Roma e a pija ël nòm ëd Pio V. A l'é ancoronà ij 17 ëd gené.
Sò badò prinsipal an sla càtedra ëd a l'é stàit l'atuassion dij decret d'arforma dël concili 'd Trent. Dël 1566 a l'ha fàit publiché ël Catechism Roman e a l'ha travajà a l'arforma e l'unificassion dla liturgìa, con un neuv Missal e un neuv Breviari, dovrà fin-a al Concili Vatican II.
Dël 1570 a l'ha scomunicà Elisabeta d'Anghiltèra, lòn ch'a l'ha provocà l'agrandisse dël sentiment anti-catòlich an col pais. Për fé front contra ij turch ch'a mnassavo l'Euròpa a l'ha samblà na lega ansema a Venessia e la Spagna che ij 7 d'otóber dël 1571 a oten la vitòria a la bataja 'd Lépanto. Për arcordene la dàita Pio V a l'ha istituì pr'ij 7 d'otóber la festa dla Madòna dla Vitòria (dventà con Gregòri XIII la festa dl'Argin-a dël Rosari).

Pio V a l'é mòrt ël 1 ëd maj dël 1572. A l'é stàit beatificà da Clement X ant ël 1672 e Clement XI a l'ha canonisalo ël 22 ëd magg dël 1712. Soa festa a l'é ij 30 d'avril. A l'é patron dla Congregassion për la Dutrin-a dla Fé.