Adolf Hitler

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Adolf Hitler a l'é stàit n'òm polìtich austrìach peui diventà tedesch e a l'ha fondà ël Partì Nassional Sossialista dij Travajeur Tedesch (valadì ël Partì Nasista, an tedesch Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei o nomach NSDAP).
A l'é l'autor dël lìber Mein Kampf (Mia Bataja).

Biografìa

Adolf Hitler a l'era nassù a Braunan-am-Inn an (Àustria) ai 20 d'avril dël 1889, fieul ëd Alois Hitler (nàit Aloys Schicklgruber) (1837 - 1903) e ëd Klara Pölzl (1860 - 1907). Dël 1907 a l'avìa sërcà d'intré a l'Academia dle Bele Art ëd Vien-a, ma a l'é stàit bocià al concors. A pija part a la prima guèra mondial con ël gré ëd caporal.

Soa cariera polìtica

Ai 30 ëd gené 1933 Hitler a l'é dventà canslé an Almagna. Con j'elession dij 5 ëd mars ëd col ann, ij nasista e ij nassionalista a l'han otnù na cita magioransa; ai 23 ëd mars, lë Strument d'abilitassion a l'ha dàit a Hitler ij podèj ditatoriaj.

Hitler a l'ha vagnà 'l podèj an profitand ëd l'umiliassion dël pòpol alman për la dërota dla prima guèra mondial e për la crisi econòmica che a-i é staje ant la Repùblica 'd Weimar. Mersì a soa abilità oratòria e con l'agiut ëd le class mesan-e a l'ha presentà un programa polìtich pien ëd nassionalism, anticomunism e anti-semitism.
Fin-a dal 1933 Hitler a l'ha cissà na polìtica ëd discriminassion anvers j'ebreo ant la vita sossial e econòmica del pais: polìtica che dël 1941 a l'é trasformasse ant la "Solussion Final", proget che a vorìa ampërzoné e massé tuti j'ebreo e d'àutre partìe étniche, polìtiche o sossiaj considerà pericolose për la rassa alman-a.
N'ann dòp d'esse dventà canslé, an profitand ëd la mòrt dël pressident ëd la repùblica Paul Von Hindenburg, Hitler a l'ha fortificà soa ditatura.

Na vira al podèj a l'ha dàit l'andi a un programa fàit d'ameliorassion econòmiche e ëd riarmament militar; Hitler a l'ha sostnù na polìtica strangera motobin agressiva, che a mirava a agrandì l'Almagna anvers l'Euròpa oriental. Për sòn a l'ha dësfidà vàire vire la comunità antërnassional an cissand la sgonda guèra mondial. Batù da j'armade alià e con ij tropié ëd l'Urss giumai a ruvà a Berlin, a l'é massase ant soa tan-a ëd Berlin al 30 d'avril dël 1945 con soa fomna Eva Braun, che a l'avìa marià pòchi di anans.