Anatomìa
L'anatomìa a l'é la siensa ch'a studia la strutura dij còrp vivent, anté ch'as analiso le part ch'a-j compon-o, soe relassion e soe caraterìstiche fìsiche. Sta dissiplin-a a l'é fondamental për la medzin-a, la biologìa e j'àutri camp sientìfich, dagià ch'a dà le bas për comprende com a funsion-a la vita a livel morfològich e funsional.
Stòria dl'anatomìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'anteresse për l'anatomìa a l'ha d'orìgin antich. J'Egissi e ij Grech antich (coma Galen) a l'han butà le prime bas dë studi, bele che soe teorìe a fusso soens basà su speculassion pì che su osservassion direte. Ant l'Età 'd Mes, l'anatomìa uman-a a l'é stàita arvolussionà da Andrea Vesalio, ch'a l'ha scrivù "De Humani Corporis Fabrica" (1543), un travaj detajà ch'a coregìa j'eror ëd Galeno grassie a dissession direte dij còrp uman.
Ant l'Età Moderna, l'anatomìa a l'ha aprofità dël microscòpi për dëscoaté le struture pì cite, com le sélule e ij tissù, duvertand la stra a l'istologìa (studi dij tessù) e a la sitologìa (studi dle sélule).
Sot-disciplin-e
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'anatomìa as divid an vàire branch:
- Anatomìa macroscòpica: A studia le part visìbij a euj (es. òrgan, mùscoj, sistema nervos).
- Anatomìa microscòpica: A deuvra ël microscòpi për analisé le sélule (sitologìa) e ij tissù (istologìa).
- Anatomìa comparà: A confronta le struture dë specie diferente për capì l'evolussion.
- Anatomìa patològica: A esàmina le modìfiche ant ël còrp causà da maladìe.
- Anatomìa dësvlupativa: A studia com as formo j'organism da l'embrion a l'età adulta.
Anatomìa uman-a
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'anatomìa uman-a a l'é organisà an sistema prinsipaj:
- Sistema musco-schelétrich: Ëscheletr e mùscoj (sostegn e moviment).
- Sistema nervos: Servel, cordon spinaj, e nerv (coordinament dle atività).
- Sistema cardiovascolar: Cheur e vas del sangh (sircolassion).
- Sistema respiratòri: Polmon e vie aèree (respirassion).
- Sistema digerent: Stòmi, fèl, e antestin (digerission).
Terminologìa anatòmica
[modìfica | modifiché la sorgiss]Për evité confusion, j'anatomista a deuvro na terminologìa spessìfica basà an sël latin e an sël grech. Le struture a son descrivùe con arferiment a na posission ëd base (posission anatomìa standard), com:
- Superior (vers la testa) / Inferior (vers ij pé).
- Anterior (dnans) / Posterior (daré).
- Medial (vers la linia medial) / Lateral (lontan da la linia medial).
Amportansa e aplicassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'anatomìa a l'é essensial për:
- La formassion dij mèdich e dj'inferm.
- La comprension dle maladìe e dij tratament.
- La progetassion ëd pròtesi e tècniche chirurgiche.
- La riabilitassion fisica (es. fisioterapìa).
Con l'ariv dla tecnologìa, a son ëvnùite amportante tècniche com la tomografìa assial computerisà (TAC) e la risonansa magnetica (RM) për visualisé ël còrp sensa dissession.
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'anatomìa a l'é na siensa dinàmica ch'a continua a evolusse con dë scoverte neuve. Soa conossensa a l'é na ciav për l'avansament dla medzin-a e për la salvaguardia dla salute.