Aragn

J'aragn a son dij cit animaj artròpod ch'a aparten-o a la class dj'aràcnid (Arachnida) e a l'órdin dj'Araneae. A son conossù për esse dij predador ch'a casso an dovrand la seda për fé dle ragnà o për caturé soe prede. A esisto pi 'd 48.000 specie d'aragn spantià për tut ël mond, fòra che ant l'Antàrtich.

Classificassion sientìfica

• Regn: Animalia
• Filum: Arthropoda
• Class: Arachnida
• Órdin: Araneae
• Sot-órdin: Mygalomorphae, Araneomorphae

Descrission

J'aragn a l'han un còrp dividù an doi part prinsipaj: ël cefalotorace (fusion ëd testa e torach) e l'adòm. A l'han eut piòte e dent ch'a dòvro për inieté velen. La pì part a produvo seda da dle giàndole specialisà (filiera) situà a la fin ëd l'adòm.

Comportament e dieta

J'aragn a son predador e a mangio dzortut d'inset. Chèiche specie a casso con dle ragnà, d'àutre a sauto o a coro dapress a le prede. La seda a l'é dovrà ëdcò për fé dij nij (protession për j'euv) o 'd tane.

Habitat

A peulo vive an ambient divers: bòsch, desert, ca, euvërture aquàtiche. A preferisso le zòne andoa a peulo trové da mangé.

Importansa ant l'ecosistema

J'aragn a gieugo un ròl essensial ant ël controlé le popolassion d'inset, contribuend a manten-e l'equilibri natural.

Specie notàbij

• Vidua nèira (Latrodectus mactans): Conossù për sò velen potent.
• Aragn saltarin (Salticidae): Arconossù për soe abilità ëd saut.
• Taràntola (Lycosa tarantula): Grand aragn cassador originari d'Europa.

Ant la cultura

Ant la mitologìa greca, Arachne a l'é stàita trasformà an n'aragn da la dea Atena. Ant la cultura piemontèisa, j'aragn a son smijà a la paura o a la furbissia, ma a son ëdcò sìmbol ëd perseveransa për soe ragnà complicà.

Arferiment

Foelix, R. F. (2011). Biology of Spiders. Oxford University Press.