Baterìa (eletricità)
Na baterìa elétrica a l'é un dispositiv ch'a dòvra reassion chìmiche për prodùve energìa elétrica. A l'é dovrà për alimenté dispositiv portàbij com smartphone, viture elétriche, e sistema d'emergensa. As divid an baterìe primarie (ùnich usagi) e secondarie (ricaricàbij), con aplicassion ch'a van da l'utiss quotidian a l'andustria.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]La prima baterìa moderna a l'é stàita anventà da Alessandro Volta ant ël 1800, con soa "pila voltaica", ch'a dovrava disch ëd zinch e argent. Ant ël 1859, Gaston Planté a l'ha creà la prima baterìa a piomb-àcid (ricaricàbila). Ant ël sécol XX, le baterìe alcalin-e e, pì tard, cole a liti-ion (anventà da John B. Goodenough e d'àutri ant j'agn Otanta), a l'han arvolussionà l'acumulassion d'energìa portàbil.
Classificassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Baterìe primarie
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Alcalin-e: Comun-e për utiss com lanterne.
- A liti: Vita longa, dovrà ant j'aparà cardìach e dij militar.
- A zinch-aria: Për aparà acùstich e signal ëd sicurëssa.
Baterìe secondarie
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Piomb-àcid: Dovrà ant le viture e j'UPS (sistema d'emergensa).
- NiMH (Nickel-metal idrur): Ricaricàbij për utiss eletrònich.
- Liti-ion: Àuta densità d'energìa, për smartphone e viture elétriche.
| Tipo | Descrission | Aplicassion |
|---|---|---|
| Alcalin-a | Ùnich usagi, bass cost | lanterne, giugaglin |
| Liti-ion | Ricaricàbila, legera | Smartphone, laptop |
| Piomb-àcid | Ricaricàbila, pesanta | Viture, sistema d'emergensa |
Aplicassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le baterìe a son dovrà ant:
- Eletrònica portàbil: Teléfon, tablet, arlògi inteligent.
- Traspòrt: Viture elétriche, biciclëtte, dron.
- Energìa renovàbil: Memorisassion ëd l'energìa solar o eòlica.
- Medzin-a: Dispositiv médich impiantàbil (es. pacemaker).
- Andustria: Sistema d'emergensa për sentraj ëd dat.
Amportansa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le baterìe a l'han rendù possìbij la mobilità tecnològica, an eliminand ël besògn ëd conession direta a na sorgiss d'energìa. A son essensiaj për la transission a n'economìa pòch dipendenta dai combustìbij fòssil. Tutun, lë smaltiment ëd cole esaurìe a peul causé problema ambientaj, rendend ël riciclagi un process crìtc.
Arferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Goodenough, J. B. (2018). Battery Technologies: From Lithium-ion to Future Systems. Oxford Press.
- Reddy, T. B. (2011). Linden's Handbook of Batteries. McGraw-Hill.
- Volta, A. (1800). Sël generador d'energìa elétrica.