Biava
| ?biava | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Classìfica sientìfica | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| vena stiva L. |
La biava (Avena sativa) a l'é na pianta erbosa dla famija dle graminacee (Poaceae), coltivà për ij sò gran, dovrà tant për l'alimentassion uman-a che për cola dj'animaj. An Piemont, la biava a l'ha avù storicament un ròl amportant ant l'agricoltura e la dieta, bele che soa coltivassion a sia diminuìa ant ij sécoj pì recent.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]La coltivassion dla biava a armonta a l'Età dël Bronz ant le region dël Medi Orient. A l'é rivà an Euròpa ant l'Età dël Fer e a l'é dventà amportant ant l'antichità roman-a, tant për l'aliment dij soldà che për ij cavaj. Ant ël Piemont medieval, la biava a l'era coltivà ant le zòne montagnose e pedemontan-e, andoa ël clima pì frèid a favorìa soa chërsùa. A l'era dovrà për fé farin-e, mnestre, e aliment për ij cavaj e ij beu.
Caraterìstiche
[modìfica | modifiché la sorgiss]La biava a l'é na pianta ch'a resist a le temperadure basse e a preferiss teren ùmid. So spi a l'han dij gran movr a la fin dl'istà. A l'é conossùa për esse rica ëd fibre, vitamin-e B, e mineraj com ël magnesi e ël fer.
Coltivassion an Piemont
[modìfica | modifiché la sorgiss]Storicament, la biava a l'era coltivà ant le valade alpine e ant le colin-e dël Canavèis e dël Monfrà. Con l'ariv dël mais e d'àutri sereaj pì redditissi, soa coltivassion a l'é calà, ma a l'é restà n'element tradissional ant le zòne montagnose. Ancheuj, quaich coltivador a manten la produssion për usagi local o për prodòt ëd nicia.
Usagi ant la cusin-a piemontèisa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Potage: Fàit con farin-a ëd biava, laità, e mèj, tradission d'invern.
Supe: La biava a l'era mës-cià con d'àutri sereaj për fé mnestre nutritive.
Aliment për animaj: Specialment cavaj e muj, për soa energìa.
Biava tostà: Dovrà për fé sostitut del cafè o com ingredient ant ij dessert.
Ecomomìa e sfide
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant ël sécol XX, la biava a l'é stàita sostituìa da colture pì comersiaj com ël gran e ël ris. Tutun, ant j'ùltim agn, a l'é torna anteressanta për soe propietà nutritive e sostenìbij, con quaich produtor ch'a torna a propon-la ant ël mercà bio.
Tradission e cultura
[modìfica | modifiché la sorgiss]Proverbi: «La biava a fa ij mùscoj fòrt» (arferì a l'aliment dj'animaj).
Feste: An chèich pais, la mietitura dla biava a l'é selebrà con feste d'istà.
Curiosità
[modìfica | modifiché la sorgiss]La biava a l'é stàita un dij prim sereaj coltivà an Piemont për soa adatabilità al clima frèid.
Ant la medzin-a popolar, j'infusion ëd biava a j'ero dovrà për calmé j'anfluense.
La farin-a ëd biava a l'é sensa glùten, ma a l'é rairament dovrà da sola për la panificassion.
La biava a arpresenta na part ëd la memòria agrìcola piemontèisa, un testimoni ëd na cultura ch'a savìa dovré lòn che la tèra a ofrìa. Ancor ancheuj, a manten un ròl simbòlich ant l'alimentassion natural e ant l'arcòrd dij savor d'na vira.