Biotecnologìa
La biotecnologìa a l'é l'aplicassion ëd process biològich, organism vivent, o component dë sti-sì për creé prodòt e servissi ùtij a la società. A colega la siensa dla vita (es. genética, microbiologìa) con le técniche tecnològiche (es. angignarìa genética, bioinformàtica). Ël termo a ven dal Grech bios (vita) e tekhnologia (aplicassion dël savèj). La biotecnologìa a l'ha arvolussionà la medzin-a, l'agricoltura, e l'andustria, smonend solussion a problema globaj coma le maladìe e ij cambiament climàtich.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le rèis dla biotecnologìa a resto andré a j'antich técniche ëd fermentassion për fé pan, bira, e formagg (6000 a.C.). Ant ël sécol XIX, Louis Pasteur a l'ha studià ël ròl dij micro-organism ant la fermentassion. Ant ël 1953, la dëscuerta dël DNA da part ëd Watson e Crick a l'ha duvertà la stra a la biotecnologìa moderna. Ant j'agn 1970, l'anvension ëd l'angignarìa genética (manipolassion dël DNA) a l'ha përmëttù ëd produve insulin-a uman-a con dij bateri. Ant ël sécol XXI, técniche coma CRISPR-Cas9 (modìfica genética) e sintesi dël genòm a son dësvlupasse, an slargand j'orison ëd la ricerca. An Piemont, sentr ëd ricerca coma ël Pòl d'Innovassion ëd Grujasch a travajo an projet biotecnològich.
Caraterìstiche
[modìfica | modifiché la sorgiss]Antërdisciplinarità: A uniss biologìa, chìmica, informàtica, e angignarìa.
Tècniche avansà: Clonassion, sequensiament genòmich, coltura ëd tissù.
Sustainibilità: Produssion ëd biocombustìbij e material biodegradàbij.
Personalisassion: Medzin-a ëd precision basà an sël DNA dël passient.
Utilisassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La biotecnologìa a l'é dovrà ant vàire àmbit:
Medicina:
- Fàrmach genétich: Terapie géniche për traté maladìe coma la fibrosi cìstica.
- Vassin: Produssion ëd vassin recombinant (es. contra ël COVID-19).
Agricoltura:
- Organism geneticament modificà (OGM): Piante resistente a j'inset o a la suitin-a.
- Agricoltura ëd precision: Utilisassion ëd sensor për otimisé ij racòlt.
Ambient:
- Bioremidiassion: Utilisassion ëd micro-organism për degradé j'inquinant.
- Bioplàstich: Material prodovù da risorse renovàbij.
Andustria:
- Enzima andustriaj: Për la produssion ëd detersiv o tessù.
- Bioenergìa: Etanòl e biodiesel da biomassa.
Crìtiche e Debat
[modìfica | modifiché la sorgiss]Etica: Manipolassion genética dj'animaj e dle piante (OGM) con efet a long termo pa prevëddù.
Biosicurëssa: Arzigh ëd liberé organism modificà ant la natura.
Acess ineguaj: Le tecnologie a son disponibij dzortut ant ij pais rich.
Patent: Controversie an sl'apropriassion dël material genétich (es. genòm uman).
Arferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]Biotechnology for Beginners ëd Reinhard Renneberg (2017).