Breaking Bad

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Breaking Bad a l'é na telesserie american-a produvùa da Vince Gilligan e mandà da la television via-soastr american-a AMC dal 20 gené 2008 al 29 stèmber 2013.

La serie a l'ha otnù dle crìtiche motobin positive për sò copion, soa regìa e la recitassion ëd Bryan Cranston e Aaron Paul. Dël 2013 ël Writers Guild of America a l'ha diciairà Breaking Bad la nùmer 13 fra le telesserie mej scrivùe dla stòria. Dël midem ann ël Guinness World Records a l'ha nominala la serie con le valutassion pì bon-e ant la stòria, sitand che la stason sinch a l'ha vagnà 'l pontegg ëd 99/100 dal sit ëd recension Metacritic. A l'ha vagnà 'dcò vàire prémit, dont des Emmy Award, sinch Satellite Award, neuv Saturn Award, ses WGA Award, quatr TCA Award, doi Golden Globe, tre SAG Award, un PGA Award, un DGA Award e doi CCT Award.

An Piemont a l'é stàita mandà an lenga italian-a con ël tìtol Breaking Bad - Reazioni collaterali dal 2008 al 2013 sël canal satelitar AXN e dal 2010 al 2015 a l'é mandà dal canal a gràtis Rai 4.

Antrigh

Walter White a l'é 'n professor ëd chìmica a Albuquerque, ant ël Neuv Méssich. A viv con soa fomna Skyler, ch'a speta la sconda fija, e ël fieul Walter Junior, ch'a l'ha na disabilità ch'a lo gen-a a bogesse sensa grucie e a parlé. A anviron sinquant'agn Walter a dev fé në scond travaj da ampiegà da 'n lavaviture, për frontegé ij problema conòmich dovù a la nassensa dla fija. Walter a l'é pròpe nen sodësfàit, nì da sò travaj, nì da soa famija, ch'a lo consìdera pòch o gnente: ël cugnà Hank, dzortut, ch'a l'é 'n zandarm a la DEA e as fa scapé nen j'ocasion për confronté soa vita dinàmica e aventurosa con cola ëd Walter ch'a l'é fata e banal.

Cand a Walter a diagnòstico 'n càncher ai polmon, sòj problema a smijo craselo. Tutun, dòp n'ancontr con Jesse Pinkman, un dij sò vej student liceaj ch'a l'é intrà ant ël narcotràfich 'me distributor dë scond pian, Walter a sern d'espluatè soa ancreusa conossensa dla chìmica, che an gioventura a l'avìa squasi përmëttùje dë vnì milionari, për "cheuse" dla metanfetamin-a motobin pura e siguré parej n'avnì stàbil a soa famija.

Episòdi

Stason	Episòdi	Prima TV USA	Prima TV Piemont
Stason 1	7	2008	2008
Stason 2	13	2009	2010
Stason 3	13	2010	2011
Stason 4	13	2011	2012
Stason 5	16	2012-2013	2013

Përsonage

Përsonage prinsipaj

Walter White (stason 1-5), ròl ëd Bryan Cranston, professor ëd chìmica d'un liceo d'Albuquerque. Cand a dëscoata d'avèj al pì doi agn ëd vita për un càncher ai polmon, a decid d'espluaté sò talent (ch'a l'é maj stàit vreman arconossù e premià durant soa vita) për "cheuse" 'd metanfetamin-e motobin pure për guadagné assè d'arzan da lassé a soa fomna Skyler e ai sò fieuj Walter Junior e Holly.
Jesse Pinkman (stason 1-5), ròl d'Aaron Paul, vej student ëd Walter White, adess a l'é n'antossià e a l'é intrà ant ël narcotràfich. A giuta White a intreie e White a giuta chiel a scalelo.
Skyler White (stason 1-5), ròl d'Anna Gunn, fomna ëd Walter e mare ëd Walter Junior, a l'ancamin a sa nì dla maladìa ëd sò òm nì 'd soa atività fòra dla lej
Hank Schrader (stason 1-5), ròl ëd Dean Norris, cugnà ëd Walter, agent dla DEA, ël dipartiment anti-dròga dla poliss american-a.
Marie Schrader (stason 1-5), ròl ëd Betsy Brandt, fomna ëd Hank e seur dë Skyler. A seufr ëd cleptomanìa.
Walter White Junior, stranomà Flynn (stason 1-5), ròl ëd RJ Mitte, fieul ëd Walter e Skyler, nassù con na paràlisi dal servel ch'a lo fa marcé con le cròsse.
Saul Goodmann (stason 2-5), ròl ëd Bob Odenkirk, stramb avocat specialisà a difende 'd criminaj sensa speransa. A l'é angagià da Walter e Jesse 'me consejé.
Gustavo Fring, stranomà Gus (stason 2-4), ròl ëd Giancarlo Esposito, distributor ëd dròga d'orìgin cilen-a, ch'a contròla 'l narcotràfich an tut ël Neuv Méssich e an chèiche zòne dantorn. A l'é peui propietari ëd na caden-a 'd ristorant ch'a deuvra 'me atività 'd covertura.
Mike Ehrmantraut (stason 2-5), ròl ëd Jonathan Banks, anvestigator privà për Saul Goodman e sicari për Gus Fring.

Bryan Cranston a l'é Walter White
Aaron Paul a l'é Jesse Pinkman
Anna Gunn a l'é Skyler White
Dean Norris a l'é Hank Schrader
Betsy Brandt a l'é Marie Schrader
Bob Odenkirk a l'é Saul Goodman
Giancarlo Esposito a l'é Gustavo Fring
Jonathan Banks a l'é Mike Ehrmantraut

Àutri përsonage

Steven Gomez (stason 1-5), ròl ëd Steven Michael Quezada, compagn ëd Hank a la DEA, a travajo ansema an sël cas dla metanfetamin-a bleuva.
Brandon Mayhew, stranomà Badger (stason 1-5), ròl ëd Matt L. Jones, mej amis ëd Jesse Pinkman, fieul sbandà e antossià, a intra ant la ghenga 'd Jesse con l'amis Skinny Pete, ant la branca ëd la distribussion.
Skinny Pete (stason 1-5), ròl ëd Charles Baker, amis ëd Jesse, a intra an soa banda con Badger ant la branca distribussion.
Tuco Salamanca (stason 1-2), ròl ëd Raymond Cruz, narcotraficant conossù dël Cartel e anvod ëd Hector Salamanca.
Jane Margolis (stason 2), ròl ëd Krysten Ritter, morosa ëd Jesse durant la sconda stason. Ex antossià, a subiss l'anfluensa ëd Jesse a taca torna a droghesse.
Donald Margolis (stason 2), ròl ëd John de Lancie, pare ëd Jane, a travaja ant ël reopòrt, an na tor ëd contròl dj'avion.
Don Hector Salamanca (stason 3), ròl ëd Mark Margolis, vej cap dël cartel messican, restà mut e paralisà dòp n'atach apoplétich. Për fesse capì a l'ha 'n ciochin tacà a soa cadrega a roe.
Ted Beneke (stason 2-5), ròl ëd Christopher Cousins, cap dë Skyler, ch'a faussìfica j'argistr dij cont e a finiss an n'ancesta. Skyler a-j passërà na part dij sòld vagnà da Walt për paghé sòj débit con ël fisch. Ij doi a l'han ëdcò na relassion.
Huell (stason 4-5), ròl ëd Lavell Crawford, guardia ëd Saul Goodman.
Gale Bötticher (stason 3), ròl ëd David Costabile, assistent ëd laboratòri ëd Walter durant ël perìod che Jesse a l'é stàit scassà da Gus për sò antossiament.
Victor (stason 3-4), ròl ëd Jeremia Bitsui, agent e sassin për cont ëd Gus, a contròla la lavandarìa e 'l laboratòri segret.
Lydia Rodarte-Quayle (stason 5), ròl ëd Laura Fraser, mare nen marià, sòcia ëd Gus Fring e dirigenta a la Madrigal Corporation.
Todd Alquist (stason 5), ròl ëd Jesse Plemons, ovrié dla Vamonos Pest, bòita ëd disinfestassion ch'a coata la cheuita ëd metanfetamin-a.

Produssion

Ideassion

Breaking Bad a l'é stàit ideà da Vince Gilligan, che prima a l'era ocupasse për vàire agn ëd la serie televisiva X-Files. Gilligan a vorìa creé na serie anté che 'l protagonista a la fin a dventava l'antagonista. A l'ha dit: "La television a l'é sèmper stàita brava a tnì sòj përsonage ant na calma amponùa, parèj da fé andé anans jë spetàcoj për agn o fin-a desen-e d'agn. Capì sòn, ël gest pì lògich apress a l'é stàit pensé a 'me fé na serie andoa 'n posson a bogia tùit vërs ël cangiament."

Con ël séghit ëd la serie, l'ideator e la partìa d'autor ëd Breaking Bad a l'han rendù Walter viaman pì sërvaj e frèid. Gilligan a l'ha dit: "A l'é an camin ch'a passa da esse protagonista a antagonista, i voroma che la gent as ciama për chi tifé e për che rason". L'ator Bryan Cranston, con ël ròl ëd Walter White, a l'ha dit, a l'ancamin dla stason quatr: i penso che Walt a l'ha capì ch'l'é mej esse col ch'a cor dapress pitòst che col al qual a-j coro dapress. Parej a vnirà 'n grand bastard (badass an lenga original). Gilligan a l'ha peui dit d'avèj trovà dur scrive ij tòch ëd Walter White përchè a l'era vnuje fòra un përsonage vreman afros e imoral: "Am mancrà la serie cand a finirà, ma ëd chèica fasson i sarai pì tranquil sensa Walt ant la ment."

A son ciàire ëdcò j'ispirassion a dij famos cas ëd criminaj american 'me Unabomber.

N'àutr coment ëd Cranston a spiegava lòn ch'a veul dì breaking bad: a l'é n'espression comun-a ant ël sud djë Stat Unì për parlé ëd cheidun ch'a l'ha pijà na bruta stra, e ch'a podrìa avèj fàit na fota mach për col dì o për tuta la vita".

Gilligan al prinsipi a l'era dëscoragiasse për le sëmijanse fra le caraterìstiche generaj dl'antrigh ëd Breaking Bad con la serie Weeds. Tutun ij produtor a l'han assiguraje che Breaking Bad a l'era assè diferenta për otnì sò pròpe sucess. Gilligan a l'ha diciairà che s'a savìa prima ëd l'esistensa ëd Weeds, a l'avrìa lassà perde l'idèja.

Dësvlup

Ël canal AMC a l'avìa comandà al prinsipi neuv episòdi për la prima stason, ma për un siòpero dj'autor dël 2007-2008 la produssion a l'é limitasse a set episòdi. La serie a l'é ambientà e filmà a Albuquerque, Neuv Méssich. Ël cost ëd produssion ëd Breaking Bad a l'é stàit ëd tre milion ëd dòlar për episòdi, e donch pì che 'n normal programa ëd television via soastr. Gilligan a l'ha vorsù fërmé la serie con la stason sinch, che scond coj d'AMC a dovìa esse pì curta (8 episòdi), për fé calé ij cost. Tutun ij produtor ëd la Sony Picture Entertainment a vorìo fene vàire 'd pì e a l'han possà për fé na stason pì longa che cole prima, ëd 16 episòdi spartì an doe part da 8 a pr'un-a.

Sernia dj'ator

Gilligan a l'ha sernù Bryan Cranston pr'ël ròl ëd Walter White. Con Cranston a l'avìa già travajà an n'episòdi d'X-Files, cand cost-sì a l'avìa 'l ròl ëd n'òm anti-semita con na maladìa invarìbil che a l'avìa pijà an ostage 'l protagonista dla serie Fox Mulder. Gilligan a l'ha dit che Bryan Cranston a l'era l'ùnich ch'a riussìa a tiré fòra col truchet dë smijé pietos e scaros ant l'istess temp. Al prinsipi ij dirigent dël canal AMC a l'avìo dij dùbit sla decision dël regista, dagià ch'a conossìo Cranson mach për ël ròl ëd Hal ant la serie Malcolm, ma a son tòst convinciusse dòp avèj vëddù l'episòdi d'X-Files.

L'idèja inissial ëd Gilligan a l'era ëd massé ël përsonage ëd Jesse Pinkman prima dla fin dla prima stason, durant n'afé 'd dròga mal finì. A dovìa esse 'n truch narativ për fé monté 'l sens ëd colpa ëd Walter White. Tutun, già da lë scond episòdi, Jesse Pinkman e l'antërpretassion d'Aaron Paul a l'han anciarmalo e a l'ha pensà ch'a sarìa stàit un gròss eror masselo.

Soen sientìfich

Donna Nelson, professorëssa ëd chìmica orgànica a l'Università dl'Oklahoma a l'ha controlà ij copion e giutà con ij diàlogh. A l'ha ëdcò disegnà dj'angign chìmich e scrivù d'equassion ch'a son stàit dovrà 'me material. A l'é stàita la midema professorëssa, anciarmà da la serie, ch'a l'ha ufrì sòj consèj an chìmica, angegnerìa elétrica e fìsica. J'autor a presento le sene e ij copion a dij dot prima 'd feje giré e fra ij consulent a l'han ëdcò un chìmich dla DEA ëd Dallas.