Candèila (iluminassion)

Candèila (iluminassion) a l'é n'utiss tradissional për generé lus, formà da na massa ëd sira, stearin-a o parafin-a ch'a peul fondse, con un mecc (stòpin) ant ël mes. Candèile a son dovrà da sécoj për iluminassion, cerimonie religiose, decorassion e ant le situassion d'emergensa.

Stòria

Le prime candèile a armonto a j'antiche civilisassion. J'Egissian a dovravo baston ëd bòsch impregnà ëd grass animal, mentre ij Roman a l'han dësvlupà candèile ëd sira d'avija con ëd mecc ëd lin o cavna. Ant ël Medioev, le candèile ëd sira d'avija a j'ero costose e riservà a le gesie o a le famije riche. Dël sécol XVIII, l'introdussion ëd la stearin-a e dla parafin-a (otnùa dal petròli) a l'ha rendù le candèile pì acessìbij. Con l'ariv dl'eletricità ant ël sécol XIX, soa amportansa a l'é calà, ma a son restà amportante për usagi specìfich.

Produssion

La fabricassion ëd candèile a peul esse fàita con vàire materiaj:

Sira d'avija: Natural, përfumà, ma costos.
Parafin-a: Derivà dal petròli, econòmica e fàcil.
Stearin-a: Otnùa da grass animal o vegetal, pì dura che la parafin-a.
Sira ëd sòja: Alternativa moderna e biodegradàbil.

Ël process a anclud: 1. Preparé ël mecc (stòpin), ëd sòlit ëd coton impregnà ëd sostanse ch'a peulo nen brusé. 2. Fonde la sira e versela ant ëd stamp o buté ël mecc pì vire ant la cera frësca (técnica d'ansërsion). 3. Lassé che la sira a sìa torna dura.

Usagi

Iluminassion: Prima dl'eletricità, a l'era la sorgiss prinsipal ëd lus ant le ca, le gesie e ij castej.
Religion: Parte essensial ëd rituaj coma la Mëssa, ël Diwali indian, o la Festa dle Luminarie.
Decorassion: Candèile colorà o aromàtiche për creà atmosfere.
Emergensa: Dovrà durant ij blackout o ant le situassion ëd crisi.

Significà cultural

Ant ël Piemont, le candèile a l'han un ròl ant le tradission locaj:

Festa ëd Sant'Ëmilian: Procession con candèile an àutre comun-e.
Luminarie ëd Natal: Candèile an sij bòrd ëd le fnestre për decoré ij paisage.
Fonsion simbòlicha: A rapresento la speransa, la preghiera, o la memòria dij mòrt.

Sfide

Arzigh d'incendi: Brusé sensa control a peul causé dësastr.
Fum e sostanse tòssiche: Candèile ëd parafin-a a peulo liberé gas danos.
Concorensa elétrica: L'iluminassion moderna a l'ha riduvù l'usagi quotidian.

Candèile moderne

Ancheuj, le candèile a son popolar për:

Aromaterapìa: Con essense com la lavanda o la vanilia.
Design: Forme e color creativ për l'aredament.
Event speciaj: Sin-e romàntiche o cerimònie.

Vardé ëdcò

Colegament estern

Associassion dij Produtor ëd Candèile
Musé ëd Turin - Stòria dj'utiss tradissionaj piemontèis.