Cartòs

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.


Cartòs
   
Stat:

Italia

Region:

Piemont

Provincia: Provincia ëd Lissandria
Nòm 'n italian: Cartosio
Coordinà: Latitudin: 44° 35′ 31.3′′ N
Longitudin: 8° 25′ 12.3′′ E

Mostra an sla carta
Autëssa: 230 m s.l.m.
Surfassa: 16,34 km²
Abitant: 750 (2018)
Comun dj'anviron: Castlèt d'Er, Cavàu, Mavzin, Melass, Monciar, Parèj, Ponson
CAP: 15015
Prefiss tel.: 0144
Còdes ÌSTAT: 006036
Còdes fiscal: B847 
Sant protetor: sant Andrea 
Festa dël borgh: 30 ëd novèmber 
Comune
Posission dël comun an Piemont


Sit istitussional

Cartòs (Cartosio an italian) a l'é un comun dël Piemont ëd 750 abitant [1], ant la provinsa ëd Lissandria.

Ël pais a resta ant l'Àut Monfrà, an sle colin-e dla val ëd l'Er.

Stòria[modìfica | modifiché la sorgiss]

Ij rest ëd l'aquedot an Àich
La presensa dl'òm ant l'area 'd Cartòs a l'é motoben antica: j'artrovament ëd piolòt an pera seulia e 'd cit utiss a mostro ch'ël teritòri a l'era dagià abità a parte dal Neolìtich. Ant l'Età dël fer coste bande a l'ero popolà da tribù ligurin-e, dla branca djë Statielli. A-i son stàit djë studios ch'a l'han provà a identifiché con Cartòs un-a dle lor sità pì importante, Caristo, cità da Tito Livio për na bataja dël 173 a.C., ma a smìa pì belfé ch'ël sènter prinsipal djë Statielli as trovèissa ant ël leugh ëd l'atual Àich (Aquae Statiellae an latin). Artrovament d'época roman-a a mostro ch'a l'ero present vàire cit ansediament con vile abità e fàbriche 'd mon, ch'a l'han lassane canaj 'd piomb, cop, muraje, statuëtte an bronz, anej d'òr e monede d'argent. Dal torent Er ant ël teritòri 'd Cartòs dël prim sécol prima 'd Crist, ij roman a l'han fàit parte l'aquedot ch'a portava l'eva an Àich con ën condot longh sirca 14 km, an part sota tèra e an part sospèis e dont ancheuj a n'arman-o dij pilastr an corispondensa dl'atraversament ëd la Bormia. Dòp la fin ëd l'Imperi Roman, davzin a Cartòs a passava 'l confin antra le tère dij Bisantin, ch'a ocupavo ancora la Liguria, e le tère dij Longobard: a testimoniansa 'd sòn a son stàite artrovà dle monede d'òr bisantin-e.
La tor medieval
Ant l'Àuta Età 'd Mès e fin al sécol ch'a fa XIV, ël pais a resta sota a la giurisdission dij vësco d'Àich. A parte dal 1382, ël borgh ëd Cartòs a l'é anfeodà a la famija dj'Asiné, d'orìgin astesan-a, ch'a lo goerno fin al Setsent.

A l'inissi dël Setsent, an séguit a la guèra 'd sucession ëspagneula e al sucessiv Tratà d'Utrecht, Cartòs a passa al Ducà 'd Savòja 'd Vitòrio Medeo II e pì tard al Regn ëd Sardëgna. D'apress a l'época dla dominassion fransèisa ëd Napoleon Bon-a-part, dël 1815 a torna ant ël Regn ëd Sardëgna e a l'é aministrà sota a la Division (peui Provinsa) ëd Lissandria, a la Provinsa (peui Sircondari) d'Àich e al Mandament ëd Ponson.

Aministrassion[modìfica | modifiché la sorgiss]

Ël sìndich a l'é Mario Morena (dal 26/05/2014).

Anliure esterne[modìfica | modifiché la sorgiss]

Arferiment[modìfica | modifiché la sorgiss]

  1. Sorgiss: ISTAT - Bilansi demogràfich al 01/01/2018 [1].


Panorama