Central elétrica

Central elétrica a l'é n'instalassion andustrial dovrà për generé eletricità a partì da d'àutre forme d'energìa (coma chìmica, mecànica o térmica). Coste instalassion a son essensiaj për fornì eletricità a ca, fàbriche, e servissi urban, e a peulo esse alimentà da vàire sorgiss, an tra le qual combustìbij fossij, energìa nuclear, o font renovàbij.

Stòria

La prima central elétrica moderna a l'é stàita duvertà dël 1882 a New York da Thomas Edison, ch'a dovrava dël carbon për alimenté na turbin-a a vapor e prodùe corent continua. Ant ël 1886, Nikola Tesla a l'ha dësvlupà ël sistema ëd corent alternà, ch'a l'ha përmëttù ëd trasmëtte l'eletricità a longhe distanse. Ant ël sécol XX, a son ësvilupasse le prime central idroelétriche, nuclear, e cole alimentà a gas natural.

Tipo ëd centraj elétriche

Combustìbij fossij

Le central a carbon, petròli, o gas natural a bruso sti combustìbij për scaudé eva e generé vapor, ch'a fa giré na turbin-a colegà a un generator. A contribuisso a na gran part ëd l'eletricità mondial, ma a lìbero CO₂ e sostanse inquinante.

Nuclear

Le central nuclear a deuvro la fission d'àtom d'urani-235 për scaudé eva e generé vapor. A produvo energìa sensa emission ëd CO₂, ma a género scòrie radioative.

Idroelétrica

A deuvra l'energìa dël moviment o dël pèis d'eva për fé giré turbin-e. An Piemont, le central ant le Alp (es. Entracque) a son amportante për la produssion renovàbil.

Eòlica e solar

Eòlica: Turbin-e ch'a ciapo l'energìa dël vent.
Solar: Panèj fotovoltàich o sistema a consentrassion solar.

Geotèrmica

A deuvra ël calor dël soterani për generé vapor. Meno comun-a, ma sostenìbil.

Part prinsipaj ëd na central

Sorgiss d'energìa: Combustìbil, eva, vent, o lus solar.
Turbin-a: Convert l'energìa mecànica an rotassion.
Generator: Trasforma la rotassion an eletricità.
Sistema ëd trasmission: Linie d'àuta tension për porté l'eletricità a la rej.

Sfide

Ambientaj: Emission ëd gas ëd sèra (fòssij), gestion dle scòrie (nuclear).
Còst àut: Investiment inissiaj për tecnologìe renovàbij.
Efissiensa: Pérdite ëd energìa an conversion e trasmission.

Futur

Le tendense a ancludo:

Espansion dle renovàbij: Solar, eòlich, e idrògen verd.
Memorisassion d'energìa: Baterìe për gestì l'intermitensa dle sorgiss.
Smart grid: Rej inteligente ch'a bilanso domanda e oferta.

Esempi ant ël Piemont

Central idroelétrica ëd Malciaussia: Ant ël Parch Grand Paradis.
Parch eòlich ëd Cilian: Turbin-e ch'a servo 15.000 famije.
Solar ëd Vërslèis: Panèj solari an sij cop ëd ca e edifissi pùblich.

Vardé ëdcò

Colegament estern

Terna - Gestor dla rej eletrica italian-a.
Agensia Antërnassional për l'Energìa Renovàbil (IRENA)