Charles Proteus Steinmetz
| Charles Proteus Steinmetz | |
 Charles Proteus Steinmetz, vers ël 1920
| |
| Nòm | Charles Proteus Steinmetz |
| Nòm ëd batésim | Karl August Rudolph Steinmetz |
| Data 'd nàssita | 9 avril 1865 |
| Leu 'd nàssita | Breslavia (Prussia) |
| Data 'd mòrt | 26 otober 1923 |
| Leu 'd mòrt | Schenectady (Stat Unì) |
| Nassionalità | |
| Profession | |
| Atività | engigné elétrich |
| Formassion | |
| Famija | |
Charles Proteus Steinmetz (nassù Karl August Rudolph Steinmetz; Breslavia, 9 avril 1865 - Schenectady, 26 otober 1923) a l'é stàit n'angigné elétrich e siensià tedesch-american, avosà për soe arserche an sla corent auternà e për avèj formulà la lej dl'istéresi. A l'ha giugà un ròl céntrich ant lë svilup dl'energìa elétrica an Amèrica e a l'é stàit n'angigné cap ëd la General Electric.
Gioventù e esili
[modìfica | modifiché la sorgiss]Steinmetz a l'é nassù an Prussia (al di d'ancheuj Polònia) ant na famija con problema fìsich (soa schin-a a l'era stòrta e chiel a l'era nàno). A l'ha studià matemàtica e fìsica a l'Università ëd Breslavia, ma a l'é stàit forsà a scapé an Svìssera dël 1888 për soa atività sossialista. Dël 1889, a emigra an jë Stat Unì, andoa a cangia sò nòm an "Charles Proteus Steinmetz".
Contribù sientìfich
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Lej dl'istéresi (1892): Steinmetz a l'ha quantificà l'energìa përdùa ant ij material feromagnétich sota un camp magnétich alternà, con la formula:
andova a l'é l'energìa përdùa për unità ëd volum, l'ampiëssa dël camp, e ël coeficent d'istéresi.
- Sistema trifàsich: A l'ha promovù l'adossion ëd la corent alternà trifàsica për la distribussion ëd l'energìa.
- Làmpada a vapor ëd mercuri: Svilup dël prim sistema d'iluminassion a descaria.
- Trasmission sensa fil: Arserche precursorie an sla radio.
L'episòdi con Henry Ford
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant ël 1923, la fàbrica Ford ëd Dearborn (Michigan) a l'ha avù n'arest produtiv për na falìa misteriosa ëd un generator gigant. Henry Ford a l'ha ciamà Steinmetz për arparé ël problema. Steinmetz a l'é restà doi dì an fàbrica, an registrand minca detaj con d'utiss ëd mzura. Peui, a l'ha ciamà na scalin-a, a l'é montà an sima al generator e a l'ha marcà na "X" con ëd giss an s'un pont ëd la macchina.
A l'ha dit ai técnich ëd gavé 16 spire ëd bobinagi da col leu. Ël generator a l'é tornà a funsioné. Për sò travaj, Steinmetz a l'ha mandà un cont ëd 10.000 dólar a Ford. Ford a l'é restà surprèis e a l'ha ciamà un detaj dël cont. Steinmetz a l'ha replicà:
«Cont:
- Marcà na "X" con ël giss: $10
- Savèj andova buté la "X": $9.990»
Ford a l'ha pagà sensa proteste. St'episòdi a l'é dventà un sìmbol dël valor dël savèj técnich.
Vita personal e arconossiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]- A vivìa an na ca-laboratòri con trote, còcot e na colession ëd cactus, anté ch'a smonìa d'esperiment ëd lus për j'amirator.
- A l'é stàit professor al Union College ëd Schenectady.
- A l'ha publicà dzor a 200 giornaj sientìfich e arseivù la Medaja Edison dël 1913.
- A l'é mòrt d'atach cardìach dël 1923. Soa stòria a l'é stàita contà ant ël lìber Steinmetz in America: A Life in Electrics (2014).
Eredità
[modìfica | modifiché la sorgiss]Steinmetz a l'ha posà le base për l'ingegnerìa elétrica moderna. An sò onor, as ciamo:
- La "Steinmetz High School" a Chicago.
- Ël craté lunar "Steinmetz".
- Na statua a Schenectady.
Vardé ëdcò
[modìfica | modifiché la sorgiss]Bibliografìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]- J. W. Hammond, Charles Proteus Steinmetz: A Biography, 1924
- J. D. Ryder, Steinmetz in America: The Life of an Electrical Revolutionary, 2014