Ciav (saradura)
La ciav a l'é un utiss mecànich o eletrònich dovrà për deurbe o saré na saradura. A l'é progetà për angagesse con ël mecanism ëntërn ëd la saradura, përmetend ël passage o l'acess mach a chi a l'é autorisà. Soa evolussion a armonta a j'antiche sivilta e a l'ha giugà un ròl céntrich ant la sicurëssa e l'organisassion sossial.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le prime ciav a armonto a l'Egit antich (2000 a.C.), fàite ëd bòsch con dent ch'a corispondìo a përnëtte 'd saradure primitive. IJ Roman a l'han anventà la ciav metàlica a përnëtte cilìndriche, la base për le ciav moderne. Ant ël Medi Ev, le ciav a son dventà d'oget d'art, con sculture complicà për ij castej piemontèis. Ant ël 1818, l'anglèis Jeremiah Chubb a l'ha patentà la ciav a sicurëssa, mentre l'era eletrònica a l'ha portà ciav RFID e digital ant ël sécol XXI.
Tipo ëd ciav
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Ciav dentà: Con dent ch'a corispondo a le përnëtte dla saradura a cilìnder.
- Ciav a tub: Për seradure a combinassion (es. cassafòrt), con n'estremità veuida.
- Ciav magistral: Deurbe vàire seradure ant un sistema (es. ant j'ufissi).
- Ciav eletrònica: Ciavëtta RFID, còdes numérich, o app da smartphone.
- Ciav biométrica: Deuvra impronte digitaj o riconossiment ëd la rétina.
Operassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]- La ciav a l'é anserìa ant ël cilìnder ëd la saradura.
- Jë scajon ëd la ciav a alinio j'astin (përnëtte) andrinta al cilìnder.
- Quand che tute le përnëtte a son alinià, ël cilìnder a peul giré.
- La rotassion a dësblòca ël seragi, deurbend la pòrta o ël cassèt.
Ant le version eletròniche, un sensor a verìfica l'autorisassion e a manda un signal a l'ator.
Aplicassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Abitassion e ufissi: Contròl ëd l'acess a ca e stansie.
- Automòbij: Deurbe pòrte, còfan, e sistema ëd partensa.
- Cassafòrt: Protession ëd valor e document amportant.
- Andustria: Limité l'acess a màchine pericolose o àree riservà.
- Armari e cassiòte: Sicurëssa përsonal ant le scòle o j'ospidaj.
Ciav ant la cultura piemontèisa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant le campagne, le "ciav dle cassiëtte" a j'ero smonùe com sìmboj d'autorità: ël cap-famija a la portava a la sentura. Na tradission dla Val Susa a veul che jë spòs a sëmno na ciav sota la ca neuva për garantì prosperità.