Circuit integrà

Un circuit integrà (IC, da l'anglèis Integrated Circuit) a l'é un circuit eletrònich miniaturisà fabricà ansima a na tàula ëd material semicondutor, ëd sòlit silissi. A l'é dovrà për creé sistema eletrònich complicà an manera compata e econòmica. Soa anvension a l'ha revolussionà l'elaborassion dij dat, la comunicassion, e l'automassion andustrial.

Stòria

Ël prim circuit integrà a l'é stàit dësvlupà dal engigné american Jack Kilby ant ël 1958 antramentre ch'a travajava për la Texas Instruments. An paralel, Robert Noyce ëd Fairchild Semiconductor a l'ha creà ël prim IC "monolìtich" ant ël 1959, con la técnica planar ëd Jean Hoerni. Ant j'agn Sessanta, l'antrodussion ëd la lege ëd Moore (da Gordon Moore) a l'ha prevëddù che ël nùmer ëd transistor për chip a dovrìa rindobié minca 18-24 mèis. Ant ël 1971, Intel a l'ha fabricà ël prim microprocessor (Intel 4004), marcand l'inissi dl'era dij computer personaj.

Classificassion

Ij circuit integrà as peulo classifiché për:

Scala d'antëgrassion

SSI (Small-Scale Integration): Fin a 100 transistor (es. pòrte lògiche).
MSI (Medium-Scale): Fin a 1.000 transistor (contator, registrador).
LSI (Large-Scale): Fin a 10.000 transistor (memòria RAM).
VLSI (Very Large-Scale): Pi ëd 100.000 transistor (microprocessor modern).
ULSI (Ultra Large-Scale): Miliard ëd transistor (chip për AI).

Tipo ëd signal

Analògich: Processa signal continuà (es. amplificator audio).
Digital: Processa signal binari (es. microcontroller).
Mës-cià: Combinassion d'analògich e digital (es. sensor ëd temperadura).

**Tàula d'esempi d'IC**
Tipo	Descrission	Aplicassion
Microprocessor	UC central ëd elaborassion	Computer, smartphone
Memòria RAM	Memorisa dat temporani	PC, server
Sensor CMOS	Catura imàgin	Fotocàmere, telescòpi

Aplicassion

Ij circuit integrà a son dovrà ant:

Eletrònica ëd consum: Smartphone, tablet, console ëd gieugh.
Traspòrt: Sistema ëd navigassion, contròl motris.
Medzin-a: Dispositiv ëd monitoragi, pacemaker.
Andustria: Robòt, contròl ëd process.
Militar: Sistema ëd guida, comunicassion sicura.

Amportansa

Ij circuit integrà a l'han abilità la miniaturisassion dij dispositiv, ridovend cost e aumentand l'efissiensa. A l'han rendù possìbij l'Internet, ij smartphone, e l'inteligensa artifissial. Tutun, soa produssion a peul avèj n'ampat ambiental për via dij material tòssich dovrà, ma a contribuisso a tecnologie pì sostenìbij com le cèlule fotovoltaiche.

Arferiment

Kilby, J. S. (2000). Nobel Lecture: Invention of the Integrated Circuit.
Moore, G. E. (1965). Cramming more components onto integrated circuits. Electronics Magazine.
Horowitz, P., & Hill, W. (2015). The Art of Electronics. Cambridge University Press.

Vos corelà