Classificassion biològica
La classificassion biològica a l'é ël sistema che jë siensià a dòvro për organisé e grupé tute le specie vivente scond ëd criteri sientìfich. Costa classificassion a përmët d'antende mej ij rapòrt evolutiv e le caraterìstiche comun-e antra j'organism.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël sistema modern ëd classificassion a l'é stàit fondà dal naturalista svedèis Carolus Linnaeus ant ël sécol XVIII. Chiel a l'ha intròduvù la categorìa dël géner e dla specie, e a l'ha creà ël sistema ëd nomenclatura binaria (për esempi, Homo sapiens). Con j'agn, ël sistema a l'é stàit agiornà për anclude neuve arserche an sla genética e l'evolussion.
Livej ëd classificassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La gerarchìa dla classificassion a l'é organisà an pi livej, dal pì grand al pì cit:
- Domini (es. Eukaryota, Bacteria, Archaea)
- Regn (es. Animalia, Plantae, Fungi)
- Filum (es. Chordata për j'animal con la colòna vertebral)
- Class (es. Mammalia për ij mamìfer)
- Órdin (es. Primates për le scimie e l'òm)
- Famija (es. Hominidae për l'òm e ij grand sìmian)
- Géner (es. Homo)
- Specie (es. Homo sapiens)
Ij tre Domini
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant j'agn '80, Carl Woese a l'ha proponù na division an tre domini:
- Eukaryota: organism con celule complesse (es. plant-e, animal, fungh).
- Bacteria: microorganism sensa nucleus sélar.
- Archaea: microorganism ch'a vivo an ambient estrem (es. termal, salin).
Nomenclatura binaria
[modìfica | modifiché la sorgiss]Minca specie a l'ha un nòm sientìfich ùnich, formà da doi termo: ël géner e la specie (es. Canis lupus për ël luv). Sta nomenclatura a garantiss precision antërnassional.
Classificassion moderna
[modìfica | modifiché la sorgiss]Al di d'ancheuj, la classificassion a ten cont ëd le relassion evolutive (filogenética) e dij dat genétich. A esist-o ëdcò sistema alternativ com la cladìstica, ch'a grup-a j'organism për caraterìstiche derivà da un antenà comun.