Diga
Na Diga a l'é na costrussion ingenieristica ch'a blòca ël cors ëd n'eva (fium, ri) për creé un bassin ìdrich. A serv për generé energìa idroelétrica, irigassion, contròl dle inondassion, o për ël forniment d'eva potàbil.
Stòria dle Dighe
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Antichità
Le prime dighe a nasso ant la Mesopotamia e l'Egit antich (es. la diga ëd Sadd-el-Kafara, 2600 a.C.).
- Medi Ev e Età Moderna
Ant ël Medi Ev, le dighe a j'ero cite e ëd tèra. Ant ël sécol XIX, con la Rivolussion Andustrial, as dësvlupa la técnica dël ciman armà, ch'a përmëtt dighe àute com cola ëd Vajont (Italia). An Piemont, as costrùisso dighe idroelétriche ant le valade alpìne.
- Sécol XX-XXI
Le dighe moderne a son gigantesche (es. Diga ëd le Tre Gòle an Cin-a). An Piemont, la diga ëd Malciaussia (Val ëd Lans) a forniss energìa a la region.
Sòrt ëd Dighe
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Diga 'd gravità: Strutura massissa ëd ciman ch'a sopòrta l'eva con sò pèis (es. Diga ëd Pont Ventoux an Val d'Osta).
- Diga a arch: Strutura curva ch'a spantia la pression ant le rive (es. Diga ëd Place Moulin).
- Diga 'd tèra o 'd pere: Costruìa con tèra e pera, dovrà për bassin cit (es. dighe ant ij ri piemontèis).
- Diga mobila: Con pòrte mobij për regolé ël fluss (es. dighe ant ël Pò).
Técniche e Ingegnerìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Tombin ëd scaricament: Strutura për evité lë straripament (es. ant la diga ëd Gurzia).
- Monitoring: Sensor për controlé la pression e l'umor ëd la diga.
- Material: Ciman, tèra compata, pere, o mëtaj.
Ròl ant la Società
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Energìa idroelétrica: 20% dl'energìa piemontèisa a ven da le dighe.
- Control dle inondassion: La diga ëd Cavour a gestiss ël fluss dël Pò.
- Irigassion: Le dighe dla Valà d'Osta a nutrisso ij camp ëd ris ëd Vërsèj.
Dighe an Piemont
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Diga ëd Malciaussia: Ant la Val ëd Lans, a alimenta la sità ëd Turin.
- Diga ëd Place Moulin: Al confin con la Valà d'Osta, un dij pì grand bassin alpin.
- Diga ëd Gurzia: Ant ël Canavèis, për evité inondassion ant ël ri Orc.
Desfide Moderne
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Ambient: Lë spantiament dij bassin a danegia j'ecosistema naturaj (es. ant ël Pò).
- Inveciament: Dighe veje sensa manutension a peulo esse pericolose.
- Cambiament climàtich: Suitin-e e pieuve ecessive a fan dlicà la gestion d'eva.