Digestion
La digestion a l'é ël process biològich che a përmëtt a n'organism ëd trasformé ël mangé an nutriment assimilàbil. A l'é essensial për la sopravivensa, dagià che a forniss l'energìa e le sostanse necessarie për le fonsion dël còrp. La digestion a ancamin-a con l'ingestion dël mangé e as conclud con l'eliminassion dle scòrie.
Process ëd la digestion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Boca (Cavità oràl)
La digestion a part ant la boca, anté che ij dent a trito ël mangé e la saliva (contenent l'enzima amilasi) a cominsa a dësgreghé j'idràit ëd carbòni. La lenga a giuta a formé ël bòlo alimentar, na massa mòla pronta për esse deglutìa.
Esòfagh
Ël bòlo a passa travers l'esòfagh grassie a dij moviment muscular ëstrofàit ciamà peristalsi. Sòn a pòrta ël mangé vers lë stòmi.
Stòmi
Ant lë stòmi, ël mangé a mës-cia con ël such gàstrich (àcid clorìdrich e pepsin-a), ch'a dësfà le protein-e e a deuvra ij bateri. Ël resultà a l'é na sostansa semilìquida ciamà chilo.
Intestin cit (Tenùe e Dijon)
Ël chilo a intra ant l'intestin cit, anté che la fel (prodovù da la fel) e ij such pancreasàtich (contenent lipasi, proteasi, e amilasi) a continuo la dëscomposission dij grass, protein-e, e idràit ëd carboni. Ij nutriment a son assorbì da le vilosità intestinaj e a passo ant ël sangh.
Intestin gròss (Còlon)
Ant l'intestin gròss, l'eva e ij sal mineraj a son assorbì, trasformand ël restant an fërsa. Le scòrie a son ëstocà ant ël retum fin a l'eliminassion (defecassion).
Organ e part ch'a-i intra
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Boca: Triturament e prim pass ënzimàtich.
- Esòfagh: Traspòrt dël bòlo.
- Stòmi: Digestion dle protein-e e sterilissassion.
- Intestin cit: Assorbiment dij nutriment.
- Intestin gròss: Gestion dle scòrie.
- Fel e Pàncreas: Produssion ëd sustanse digestive (fel e such pancreasàtich).
Fator ch'a influenso la digestion
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Dieta: Un régim rich ëd fibre a giuta ël trànsit intestinàl.
- Idratassion: L'eva a l'é vital për ël process digestiv.
- Stress e maladìe: A podrìo causé problem com indigestion o maladìe com la sìndrom dël còlon iritàbil.
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La digestion a l'é un process coordinà ch'a lassa ël còrp d'oten-e energìa e nutriment. Soa eficacità a dipend da n'alimentassion equilibrada e da në stìl ëd vita san. Capila a l'é fondamental për preven-e dij problema ëd salut.