Epilessìa
L'epilessìa a l'é na condission neurològica crònica caraterisà da la predisposission a arseive crisi comissiaj, dëscoordinament temporani dël sistema nervos sentral. Coste crisi a peulo manifestesse con moviment ancontrolà, pèrdita ëd cossiensa, o alterassion ëd sensassion e a son causà da n'atività elétrica anormal ant ël servel. A colpiss përson-e ëd tute le età e a l'é tratàbil con fàrmach, dieta, o cirurgìa.
Sòrt ëd Crisi
[modìfica | modifiché la sorgiss]A esisto prinsipalment doi sòrt ëd crisi:
- Crisi generalisà: A colpisso tut ël servel. Sot-categorìe a comprendo:
- Crisi toniche-clòniche (convulsion, pèrdita ëd cossiensa).
- Crisi d'assensa (breve "disconession" sensa moviment).
- Crisi focaj (o parsiaj): A parto da na region specìfica dël servel. A peulo causé:
- Sintom motòri (esempi: spasim ëd na man).
- Sintom sensitiv (esempi: vision ëd lus).
Cause
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le cause a peulo esse:
- Genétiche (mutassion ch'a influenso ij canaj iònich dël servel).
- Lesion serebraj (trauma, tumor, ëscontr).
- Infession (meningite, encefalite).
- Malformassion ëd nassensa (esempi: sclerosi tuberosa).
Ant ël 50% dij cas, la causa a l'é pa identificà (epilessìa idiopàtica).
Diagnosi
[modìfica | modifiché la sorgiss]La diagnosi as basa an sj'osservassion dij sìntom e an test coma:
- Eletroencefalograma (EEG): Registra l'atività elétrica dël servel.
- Risonansa magnetica (RMN): Për escludi lesion strutturaj.
- Esam dël sangh: Për controlé d'àutre maladìe (esempi: diabet).
Tratament
[modìfica | modifiché la sorgiss]Fàrmach antiepileptich (esempi: carbamazepin-a, valproàt): A ridùo l'atività elétrica anormal.
Dieta chetògena: Rica ëd grass, pòvra ëd carboidràt, efetiva ant ij cit.
Chirurgìa: Rimòssion dla part dël servel ch'a causa le Crisi (se localisà).
Neuromodulassion: Stimolassion dël nerv vagal për ridùe la frequensa dle Crisi.
Complicassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Stat epilétich: Crisis ch'a duro pì ëd 5 minute, emerzensa médica.
Feriment durant na crisi (esempi: cadute).
Ansietà o depression për l'impotensa a controlé le Crisi.
Prevension
[modìfica | modifiché la sorgiss]Evité ij fator d'arzigh (esempi: mancansa ed seugn, stress ecessiv).
Pijé ij fàrmach conforma a la prescrission.
Educassion ant le scòle e ant la comunità për ridùe ij pregiudissi.
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'epilessìa a l'é na maladìa complessa ma gestìbil.
Riferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]Organisassion Mondial ëd la Sanità (OMS). Epilessìa: un apel global a l'assion.