Ethernet

Ethernet a l'é na famija ëd tecnologìe ëd rej locaj (LAN) ch'a definiss jë standard për la comunicassion ëd dat an tra computer e àutr dispositiv via fij ëd copper, fibre òtiche, o sensa fil. Progetà dël 1973 da Robert Metcalfe e soa squadra a Xerox PARC, a l'é dventà lë standard pì dovrà për le rej locaj, grassie a soa flessibilità, velocità, e cost bass. Ethernet a definiss le régole për l'acess al mojen (Media Access Control, MAC) e la strutura dij dat (cadre Ethernet).

Stòria

1973: Robert Metcalfe a descriv l'idèja d'Ethernet ant un memorandum ëd Xerox PARC.
1980: DIX Consortium (DEC, Intel, Xerox) a pùblica lë standard Ethernet 1.0 (10 Mbps).
1983: IEEE a adòta Ethernet com standard 802.3, con fij coassial (10BASE5).
Anni 1990: Passagi a fij ëd copper (10BASE-T) e a switch për riduve le colision.
1995: Fast Ethernet (100BASE-TX) a pòrta la velocità a 100 Mbps.
2002: Gigabit Ethernet (1000BASE-T) a introduv ij 1 Gbps.
Al di d'ancheuj: 10 Gigabit Ethernet (10GBASE-T) e Ethernet sensa fil (Wi-Fi) a domin-o le rej modèrne.

Strutura e Component

Cadre Ethernet: Strutura dij dat con header (adrësse MAC, tipo) e payload.
MAC Address: Identificativ ùnich assignà a minca dispositiv ëd rej.
Fij e Conession:
- Fij UTP: Categorìa 5e/6 për Gigabit Ethernet.
- Fibra òtica: Për longhe distanse e àute velocità.
- RJ45: Conetor standard për fij Ethernet.
Switch e Router: Gestisso ël tràfich e colego vàire segment ëd rej.

Tipo d'Ethernet

Ethernet Classic: 10 Mbps (es. 10BASE2, 10BASE5).
Fast Ethernet: 100 Mbps (100BASE-TX).
Gigabit Ethernet: 1 Gbps (1000BASE-T).
10 Gigabit Ethernet: 10 Gbps (10GBASE-T).
Power over Ethernet (PoE): Alimentassion elétrica an sël midem fil.

Usagi Pràtich

Rej locaj (LAN): Colegament d'ufissi, scòle, e ca.
Data center: Conession àuta velocità antra server.
Internet Service Provider (ISP): Colegament ëd backbone.
Automassion industriaj: Contròl ëd machine via Ethernet/IP.

Avantagi e Svantagi

Avantagi:
- Velocità e afidabilità: Trasferiment ëd dat ràpid e stàbil.
- Scalabilità: Compatibilità con standard vej e neuv.
- Còst bass: Fij e switch econòmich.
Svantagi:
- Limit ëd distansa: Segnal degradà dòp 100m (për fij UTP).
- Anstalassion fìsica: Dificoltà an ambient complicà.
- Sussetibilità a interferense: Për càbij ëd copper.

Evolussion Tecnològica

Ani 1980: Passagi dal coassial al fil ëd copper.
Ani 2000: Introdussion ëd PoE për alimenté IP phone e càmere.
Al di d'ancheuj:
- Ethernet sensa fil (Wi-Fi 6): Velocità fin a 9.6 Gbps.
- Ethernet definì da software (SDN): Gestion flessìbil ëd rej.
- 400 Gigabit Ethernet: Për data center e supercomputer.

Vardé ëdcò

Arferiment

Metcalfe, R. M. (1976). *Ethernet: Distributed Packet Switching for Local Computer Networks*. Communications of the ACM.
IEEE 802.3-2022. *Standard for Ethernet*. IEEE.

Ligam estern