Filosofìa medieval
La filosofìa medieval a comprend ël pensé filosòfich ch'a l'é dësvlupasse an Euròpa e ant ël Mediterani durant l'Età ëd Mes, da la fin ëd l'Antichità (sécol V) fin-a al Rinassiment (sécol XV). A l'é caraterisà da la fusion ëd la tradission filosòfica grech-roman-a con le religion ebraiche (Cristianésim, Islam, Ebraism).
Periodisassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa medieval as peul divid-se an tre perìod prinsipaj:
- Aut Medi-ev (sécoj V-IX): patrìstica e prime elaborassion
- Medi-ev central (sécoj XI-XIII): scolàstica e nàssita dle università
- Bass Medi-ev (sécoj XIV-XV): crisi dla scolàstica e preparassion al Rinassiment
Contest stòrich e cultural
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa medieval a l'é dësvlupasse ant un contest ëd:
- Passagi da l'Imperi Roman a jë stat medievaj
- Afermesse dël Cristianésim coma religion dominanta
- Fondassion dle prime università (Bològna, Paris, Oxford)
- Contat con la filosofìa islàmica e ebràica
- Preservassion dël savèj antich ant ij monasté
Scòle e corent prinsipaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]Patrìstica
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij prim pensator cristian ch'a fondo la filosofìa medieval:
- Sant Agustin (354-430): uniss Platonism e Cristianésim
- Boessi (480-525): tradussion e coment d'Aristòtil
- Pseudo-Dionigi l'Aeropagita: teologìa negativa
Scolàstica
[modìfica | modifiché la sorgiss]La scòla filosòfica dominanta ant le università medievaj:
- Anselm d'Osta (1033-1109): argoment ontològich
- Pietr Abelard (1079-1142): lògica e teologìa
- Tomà d'Aquin (1225-1274): sìntesi antra Aristòtil e Cristianésim
- Duns Scoto (1266-1308): volontarism teològich
- Guglielm ëd Ockham (1288-1347): nominalism e rason
Filosofìa islàmica
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Al-Kindi (801-873): prim filòsof islàmich
- Avicënna (980-1037): aristotelism islàmich
- Averoé (1126-1198): comentador d'Aristòtil
Filosofìa ebràica
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Maimonide (1135-1204): sìntesi antra ebraism e aristotelism
Tema prinsipaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Contrast antra fede e rason
- Preuva dl'esistensa ëd Dé
- Natura dj'universaj (debat realism/nominalism)
- Problema dël mal ant un mond creà da Dé
- Natura dël temp e dl'eternità
- Lìber arbitri e predestinassion
Métod filosòfich
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Dìsputa scolàstica (quaestio)
- Coment dj'autorità (Aristòtil, Bibia)
- Sìntesi antra font diverse
- Usagi dla lògica aristotélica
Eredità e anfluensa
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa medieval a l'ha:
- Conservà e tramudà la tradission filosòfica antica
- Dàit nassita a la università moderna
- Anfluensà ël pensé modern (Cartesio, Leibniz)
- Dësvlupà la lògica formal
- Butà le base dla siensa moderna
Autor amportant
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Sant Agustin d'Ipona (354-430)
- Boessi (480-525)
- Anselm d'Osta (1033-1109)
- Tomà d'Aquin (1225-1274)
- Bonaventura ëd Bagnoregio (1221-1274)
- Duns Scoto (1266-1308)
- Guglielm ëd Ockham (1288-1347)
- Avicënna (980-1037)
- Averoé (1126-1198)
- Maimonide (1135-1204)
Opere fondamentaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]- La Sità 'd Dé ëd Sant Agustin
- La Consolassion ëd la Filosofìa ëd Boessi
- Summa Theologica ëd Tomà d'Aquin
- Proslogion d'Anselm d'Aosta
- Ël Lìber ëd la Guida për ij Përdù ëd Maimonide
Vëdde ëdcò
[modìfica | modifiché la sorgiss]Bibliografìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Gilson, É. La filosofia nel Medioevo, 1973
- Copleston, F.C. Storia della filosofia medievale, 1962
- Bianchi, L. La filosofia nelle università medievali, 1997