Filosofìa ossidental
La filosofìa ossidental a l'é la tradission filosòfica ch'a l'é dësvlupasse an Euròpa e ant le region culturalment colegà, da soe orìgin ant la Grecia antica fin-a al di d'ancheuj. A l'é caraterisà da n'atension particolar a la rason, a la lògica, a l'anàlisi e a la sistemàtica.
Stòria e evolussion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa ossidental a peul esse dividùa an ses perìod prinsipaj:
- Filosofìa antica (sécoj VI a.C. - VI d.C.): dai presocràtich al neoplatonism
- Filosofìa medieval (sécoj VI-XV): síntesi antra Cristianésim e filosofìa grech-roman-a
- Filosofìa dël Rinassiment (sécoj XV-XVI): ritorn a j'autor clàssich
- Filosofìa moderna (sécoj XVII-XIX): epistemologìa e rassionalism
- Filosofìa contemporania (sécol XIX-XXI): crìtica e dëcostrussion
Caraterìstiche generaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa ossidental a presenta vàire element distintiv:
- Enfasi an sla rason e an sla lògica formal
- Atension a l'epistemologìa: com as peul conòsse?
- Svilup sistemàtich dle dissiplin-e filosòfiche
- Tension antra tradission e inovassion
- Ròl sentral dël soget conossent
Perìod e scòle prinsipaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]Filosofìa antica
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Presocràtich: Talete, Eràclit, Parmènide
- Perìod clàssich: Sòcrate, Platon, Aristòtil
- Elenism: stoicism, epicureism, seticism
- Neoplatonism: Plotin, Pròclo
Filosofìa medieval
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Patrìstica: Sant Agustin, Boéssi
- Scolàstica: Tomà d'Aquin, Duns Scoto, Ockham
- Filosofìa islàmica e ebràica: Avicënna, Averroè, Maimònide
Filosofìa moderna
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Rassionalism: Descartes, Spinoza, Leibniz
- Empirism: Locke, Berkeley, Hume
- Iluminism: Voltaire, Rousseau, Kant
- Idealism alman: Fichte, Schelling, Hegel
Filosofìa contemporania
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Esistensialism: Kierkegaard, Sartre, Camus
- Fenomenologìa: Husserl, Heidegger, Merleau-Ponty
- Filosofìa analìtica: Wittgenstein, Russell, Quine
- Postmodernism: Foucault, Derrida, Lyotard
Dissiplin-e filosòfiche
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa ossidental a l'ha dësvlupà vàire dissiplin-e:
- Metafìsica: studi dl'esse e dla realtà
- Epistemologìa: teorìa dla conossensa
- Ética: filosofìa moral
- Lògica: studi dël rasonament coret
- Estética: filosofìa dël bel
- Filosofìa polìtica: studi dl'órdin social
Métod filosòfich
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa ossidental a l'ha dësvlupà vàire métod:
- Diàlogh socràtich: question e rispòste
- Dùbit metodològich: Descartes
- Dialética: Hegel, Marx
- Anàlisi dël lengagi: filosofìa analìtica
- Dëcostrussion: Derrida
Anfluensa e impat
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa ossidental a l'ha:
- Dàit forma a la siensa moderna
- Anfluensà la formassion djë Stat nassion
- Creà le base dle democrassìe moderne
- Anspirà le rivolussion polìtiche
- Dësvlupà la psicologìa e la sociologìa
Autor amportant
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Platon (427-347 a.C.)
- Aristòtil (384-322 a.C.)
- René Descartes (1596-1650)
- Immanuel Kant (1724-1804)
- Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831)
- Friedrich Nietzsche (1844-1900)
- Ludwig Wittgenstein (1889-1951)
- Martin Heidegger (1889-1976)
Euvre fondamentaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]- La Repùblica ëd Platon
- La Metafìsica d'Aristòtil
- Discors sul métod ëd Descartes
- Crìtica dla rason pura ëd Kant
- Fenomenologìa dlë spìrit ëd Hegel
- Parèj a l'ha parlà Zarathustra ëd Nietzsche
- Tractatus logico-philosophicus ëd Wittgenstein
Confront con àutre tradission
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa ossidental as diferensia da:
- Filosofìa oriental: pì atension a la spiritualità e a la pràtica
- Filosofìa indian-a: ròl sentral dël concet ëd liberassion
- Filosofìa cinèisa: ènfasi an sla società e l'armonìa
Sfide contemporanie
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filosofìa ossidental al di d'ancheuj a afronta:
- La crisi dle grande narassion
- Le question ëd la globalisassion
- J'implicassion dla tecnologìa
- La question ecològica
- Ël multiculturalism
Vëdde ëdcò
[modìfica | modifiché la sorgiss]Bibliografìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Copleston, F. Storia della filosofia, 1946-1975
- Russell, B. Storia della filosofia occidentale, 1945
- Reale, G. Storia della filosofia antica, 1975