Filsela
La filsela a l'é na còrda sutila e resistenta fabricà an antërsand doi o pì fij ëd fibra. A l'é dovrà për gropé, lighé, cuse, o ambalé e a l'ha aplicassion ant l'agricoltura, l'artisanà, la pësca, e la vita quotidian-a. Soa semplicità e versatilità a la fan essensial an vàire contest.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'usagi dla filsela a armonta a l'antichità: le prime comunità uman-e a antërsavo fibre vegetaj (lin, canavèis, sisal) për creé stringhe utij. J'Egissi a dovravo filsela ëd papir për gropé pere ant le costrussion, mentre ij marinar medieval a la dovravo për arparé le vele. Con l'Arvira Andustrial, la produssion mecànica a l'ha standardisà le dimension. Ant ël sécol XX, l'introdussion dle fibre sintétiche (polipropilen, nylon) a l'ha aumentà soa resistensa a l'umidità e a l'usura.
Tipo ëd filsela
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Natural: Fibre com canavèis, sisal, juta, o coton. Biodegradàbij, ma men resistente a l'umidità.
- Sintética: Polipropilen, nylon, o poliéster. Pì durevole e impermeàbil, adàite a l'usagi andustrial.
- Filsela ëd giardinagi: Colorà për identificassion, ëd sòlit biodegradàbil.
- Filsela decorativa: Dovrà ant l'artisanà o l'ambalage, con color viv.
- Filsela chirùrgica: Dovrà an medzin-a për suture, sterilisà e atòssica.
Fabricassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La filsela as produv an antërsand ij fij con na técnica ciamà "torzura":
- Le fibre a son filà an fil longh.
- Doi o pì fij a son antërsà anvers ël midem sens (torzura primaria).
- Le còrde parèj otnùe a son peui antërsà ansem anvers ël sens opòst (torzura secondaria) për creé n'equilibri e evité ch'as dësvlupa.
Le filsele moderne a son prodote con màchine automàtiche ch'a régolo la tension e l'angol ëd torzura.
Aplicassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Agricoltura: Gropé piante (es. tomàtiche o vigne), lighé balòt ëd fen.
- Pësca: Creé bërtavej, gropé lamon, o arparé rèj.
- Ambalage: Saré scatole, fissé carton, o creé manije.
- Artisanà: Travajé ël macramé, fabriché sestin, o doré bigieuje.
- Cusin-a: Tërse rolà 'd carn o gropé insaccà.
- Giardinagi: Gropé erbo o sustnì ij branch.
Filsela ant la cultura piemontèisa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant ël Piemont, la filsela a l'ha un ròl stòrich ant le campagne e l'artisanà. Ant le vigne dle Langhe, ij viticultor a deuvro filsela ëd juta për gropé ij branch a j'apògg (ciamà "ligadure").