Fotosìntesi
La fotosìntesi a l'é ël process biochìmich fondamental ch'a përmet a le piante, a le alghe e a chèich bateri ëd trasformé l'energìa luminosa an energìa chìmica, grassie a la clorofila. Cost process a l'é essensial për la vita an sla Tèra, dagià ch'a produv ossìgen e a forniss la base energética për la pì part dj'ecosistema.
Process ëd la fotosìntesi
[modìfica | modifiché la sorgiss]La fotosìntesi as peul divid-se an doe fas prinsipaj: la fas luminosa e la fas ëscura (o ciclo ëd Calvin).
Fas luminosa
[modìfica | modifiché la sorgiss]- A càpita ant ij cloroplast, an particolar ant le tilacòid dij cloroplast.
- La lus dël sol a l'é assorbìa da la clorofila, un pigment verd.
- L'energìa luminosa a l'é convertìa an ATP (adenosina trifosfàt) e NADPH (nicotinamide-adenin-dinucleòtide fosfàt), molécole ch'a memoriso l'energìa.
- L'eva (H₂O) a l'é dividùa an ossigen (O₂), che a l'é lassà lìber, e an idrogen (H⁺).
Fas ëscura (Ciclo ëd Calvin)
[modìfica | modifiché la sorgiss]- A riva ant lë stroma dij cloroplast, sensa dovré la lus diretament.
- L'ATP e ël NADPH prodovù ant la fas luminosa a servo për trasformé ël diòssid ëd carbòni (CO₂) an glucosi, na sostansa chìmica rica d'energìa.
- Ël glucosio a peul esse dovrà da la pianta për creé d'àutre molécole o për tiré fòra energìa.
Equassion chìmica
[modìfica | modifiché la sorgiss]La reassion general ëd la fotosìntesi as peul sintetisesse con:
- 6 CO₂ + 6 H₂O + energìa luminosa → C₆H₁₂O₆ (glucosio) + 6 O₂
Amportansa dla fotosìntesi
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Produssion d'ossìgen: A manten l'equilibri d'O₂ ant l'atmosfera.
- Base dla caden-a alimentar: Tute le forme ëd vita dipendo, diretament o indiretament, da l'energìa produvùa da le piante.
- Assorbiment ëd CO₂: A riduv la quantità ëd diòssid ëd carbòni ant l'aria, contrastand l'efet sèra.
Component prinsipaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Clorofila: Pigment ch'a assorb la lus.
- Cloroplast: Organel celular andoa a riva la fotosìntesi.
- Stòmata: Përtus an sle feuje ch'a përmëtto scambi ëd gas (CO₂ e O₂).
Fator ch'a influenso la fotosìntesi
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Intensità luminosa: Pì la lus a l'é fòrta, pì la fotosìntesi a l'é prodotiva (fin a un cert limit).
- Concentrassion ëd CO₂: Na quantità adeguà ëd diòssid ëd carboni a aumenta ël process.
- Temperadura: La fotosìntesi a l'é pì ativa a temperadure antra 15°C e 35°C.
- Disponibilità d'eva: Sensa eva, la pianta a peul nen divid-la për otnì idrogen.
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La fotosìntesi a l'é un dij process pì amportant dla biosfera, ch'a garantiss nen mach la sopravivensa dle piante, ma ëdcò cola dj'animaj e dj'òm. Con ël cambiamènt climàtich e la deforestassion, comprend-ne la delicadëssa ëd cost mecanism a l'é crìtich për protege l'ambient.