Gestion costiera
Gestion costiera a l'é l'ansem d'assion e strategie për protege e gestì le zòne costiere, ant un equilibri antra le esigense ecològiche, econòmiche e sossiaj. Coste pràtiche a l'han për but ëd riduve l'impat d'erosion, dël càud global, e dj'atività uman-e, garantend la durabilità dij paisage e dle risorse naturaj.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]La gestion costiera a l'ha soe rèis ant le società antiche, coma cole egissian-a o roman-a, ch'a costruìo dij murajon për protege le còste da le maree. Ant ël sécol XIX, con l'esplosion dl'urbanisassion e dël turism, a son ësvilupasse dij prim regolament për controlé l'espansion edilissia. Ant j'agn 1990, ij tratà antërnassionaj (es. Agenda 21) a l'han butà la gestion integrà dj'ambient costé com priorità global.
Prinsipi fondamentaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Control dl'erosion: Utilisassion ëd barere naturaj (dun-e, mangrovie) o artifissiaj (scòjere, murajon) për bloché la pèrdita ëd tèra.
- Svilup sostenìbil: Limitassion ëd costrussion an zòne sensìbij e promossion d'architetura ch'a rispeta l'ambient.
- Partissipassion local: Anvolviment dle comunità costiere ant le decision.
- Adatament al càud global: Pianificassion për l'àutëssa dël mar ch'a monta e l'aument dle tempeste.
Técniche e esempi
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Rëstaurassion ëd le dun-e: An Liguria (Italia), a son piantà d'erbe mediteranie për stabilisé le dun-e.
- Creassion ëd barere artifissiaj: An Olanda, ël proget Delta Works a l'ha costruì dij dighe mòbij për protege da le maree.
- Protession ëd le mangrovie: An Thailandia, le rèis ëd coste piante a son guernà për amortì l'energìa dle onde.
Sfide
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Càud global: L'autëssa dël mar a menassa le sità costiere (es. Venessia).
- Espansion urbanìstica: Costrussion ëd hotel e residense ch'a dëstabiliso l'ecosistema.
- Finansiament limità: Mancansa ëd fond për proget ëd larga scala.
- Conflit d'anteresse: Contrast antra pëscador, turism e indùstrie.
Gestion moderna
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le neuve tecnologìe a giuto a milioré la gestion costiera:
- Sistema ëd prevision: Model climàtich ch'a smon ël arzigh d'inondassion.
- Dron për survejansa: Control ëd l'erosion e dle specie invasive.
- Sensor IoT: Misura an temp real ëd salinità, corent e degradassion dle còste.
Futur
[modìfica | modifiché la sorgiss]La gestion costiera a devrà integré sempe ëd pi le strategìe ëd ridussion dij arzigh naturaj e ëd colaborassion transfrontaliera. J'acòrd antërnassionaj, coma l'Acòrd ëd Parìs, a dan n'ampuls a proget basà an sl'energia rinovàbil e la protession dij servissi ecològich.