Hagia Sophia
Hagia Sophia a l'é un edifissi stòrich d'importansa mondial ch'as treuva a Istanbul, an Turchìa. Soa nòmina an grech antich (Αγία Σοφία) a veul dì "Sànta Sapiensa", arferendse al Lògos ëd la tradission cristian-a. A l'é stàita na catedral ortodòssa për senten-e d'agn, peui na moschea otoman-a, e dal 1934 al 2020 a l'é stàit un musé. Dal 2020, a l'é torna stàit trasformà an moschea.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]La prima catedral an sël sit a l'é stàita costruìa dël IV sécol sota l'imperator roman Costantin, ma a l'é stàita brusà durant ëd revolte. L'imperator Giustinian I a l'ha comissionà la costrussion ëd l'edifissi atual ant ël 532, apress la Rivolta ëd Nika. La catedral a l'é stàita completà ant ël 537, con dj'architet Antemi ëd Tralles e Isidoro ëd Milet ch'a l'han progetà na strutura ampressionant e grandiosa. Për sécoj, Hagia Sophia a l'é stàita la catedral pì gròssa dël mond e un sìmbol dël podèj ëd l'Imperi Bizantin.
Ant ël 1453, apress la conquista d'Otoman ëd Costantinòpoli, ël sultan Mehmed II a l'ha trasformà la catedral an moschea. A son stàit giontà dij minaret, un mihrab, e un minbar, e ij mosàich figurativ a son stàit coatà për rispeté ij precet islàmich.
Ant ël 1934, sota la repùblica secular ëd Mustafa Kemal Atatürk, Hagia Sophia a l'é stàita convertìa an musé për promove l'unità cultural. An luj 2020, na decision dël Consèj dë Stat turch a l'ha permëttù che l'edifissi a tornèissa a esse na moschea, con d'arserve internassionaj.
Architetura
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'architetura ëd Hagia Sophia a l'é n'esempi clàssich ëd l'art bizantin-a. Sò dòm central, àut 55.6 mèter e con un diàmeter ëd 31.7 mèter, a pògia su dij pendent e quatr arcà ëd supòrt. La lus a intra për ëd fnestre ch'a creo n'efet ëd lus.
Durant ël perìod otoman, a son stàit giontà element islàmich com ij minaret, un mihrab (nicia ëd preghiera), e un minbar (pùlpit). Ij mosàich bizantin, che a rapresento Crist, la Madòna, e d'àngel, a son stàit stucà o coatà, ma quàich restàur ant ël sécol ch'a fa XX a l'ha torna butàje an vista.
Significà Religios e Cultura
[modìfica | modifiché la sorgiss]Hagia Sophia a l'é un sìmbol ëd convivensa e conflit ant le religion. Për ij cristian, a arpresenta l'apogé ëd l'Imperi Bizantin; për ij musulman, a marca la conquista ëd Costantinòpol. Soa trasformassion recent an moschea a l'ha generà debat an sla conservassion dij sò element stòrich.
Stat Atual
[modìfica | modifiché la sorgiss]Dal 2020, Hagia Sophia a l'é na moschea ativa, ma a l'é duvertà ai visitator ëd tute le religion ant ij moment ch'a-i é pa 'd preghiere. A resta un sit UNESCO dël 1985 e un dij leu pì visità ëd la Turchìa.
Arferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]Hagia Sophia a continua a esse un pont d'ancontr ant la stòria, l'art, e la religion, testimoniand le trasformassion ëd na sità ch'a l'ha le radis ant ël mond antich e mediëval.