Idroeletricità

Idroeletricità a l'é l'energìa otnùa dal moviment ëd l'eva (fium, cascade, o canal) për generé eletricità. A l'é un-a dle pì veje e amportante sorgiss d'energìa renovàbil, dovrà an tut ël mond për sostnì l'andustria, ij servissi urban e le ca.

Stòria

L'idroeletricità a l'ha soe orìgin ant le roe idràuliche dl'antichità, dovrà për maciné ëd gran o fé travajé d'utiss. La prima central idroelétrica moderna a l'é stàita costruìa dël 1882 a Appleton, ant jë Stat Unì, an sël Fox River. An Euròpa, dël 1885, la central ëd Càiri (Piemont) a l'ha ancaminà a fornì eletricità al teritòri. Ant ël sécol XX, grand proget com la Diga ëd Hoover (1936) e la Diga dle Tre Gole (2003) a l'han dimostrà ël potensial ëd costa tecnologìa.

Prinsipi ëd fonsionament

L'energìa idroelétrica as basa an sl'utilisassion ëd l'energìa potensial dl'eva:

Diga o presa: A ten da banda na gran quantità d'eva, creand un dislivel.
Turbin-a: L'eva a passa travers a na turbin-a (es. turbin-a Pelton o Francis), ch'as fa giré.
Generator: La turbin-a a ativa un generator ch'a trasforma l'energìa mecànica an eletricità.

Ij tipo prinsipaj d'impiant a son:

A bassin: Con un gran lagh artifissial për regolé ël fluss d'eva (es. Diga ëd Vajont).
A fluss liber: Sensa bassin, a deuvra ël fluss natural dël fium (es. mini-central ant ij torrent).
Ëd pompagi: A dòvra doi bassin për memorisé energìa, pompand l'eva andaré a la neuit.

Aplicassion

Generassion d'eletricità: An Italia, l'idroeletricità a contribuiss al 15-20% ëd la produssion total.
Contròl dle inondassion: Le dighe a ten-o sota contròl ël fluss dij fium ant ij perìod ëd pieuve fòrt.
Irigassion: L'eva memorisà a peul esse dovrà për l'agricoltura.
Turism: Lagh artifissiaj com ël Lagh ëd Serrù (Val ëd Lans) a son atrassion turìstiche.

Sfide e crìtiche

Ambientaj: Le dighe a peulo alteré j'ecosistema fluviaj, bloché la migrassion dij pess (es. salmon).
Social: Spostament ëd comunità locaj për la costrussion ëd grand impiant.
Geològich: Arzigh ëd colass ëd dighe (es. ël dësastr ëd Vajont dël 1963).
Sedimentassion: Ij sediment a peulo ampinì ël bassin, ridovendne la capacità.

Futur

Le neuve sfide a ancludo:

Modernisassion: Ampiant vej a ven-o agiornà për aumenté l'eficensa.
Mini-idroeletricità: Impiant cit për comunità isolà o zòne montagnin-e.
Conession con àutre renovàbij: Ibridassion con solar o eòlich për na fornitura costanta.

Esempi ant ël Piemont

Ël Piemont a l'ha na longa tradission idroelétrica, con senten-e d'impiant ant le valade alpìn-e:

Central ëd Entracque: Un dij pì grand sistema d'Europa, con na capacità ëd 1.300 MW.
Central ëd Malciaussia: Ant ël Parch Nassional dël Grand Paradis, ch'a dòvra l'eva dël lagh natural.

Vardé ëdcò

Colegament estern

Terna - Rete eletrica italian-a e dat sj'impiant idroelétric.
Associassion Mondial dl'Idroeletricità