Irigassion
L'Irigassion a l'é la técnica ëd fornì eva artifissialment a le colture agrìcole o a j'àree verde për garantì na chërsita otimal, dzortut ant le region andova le pieuve a son pa basta. A l'é un element ciav ant l'agricoltura e la gestion ëd l'ambient, an consentend ëd coltivé an condission aride o durant la stagion sëcca.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'irigassion a l'ha d'orìgin antiche. Ant ël 6000 a.C., le civilisassion ëd Mesopotamia a l'han dovrà ij canaj për porté l'eva dij fium Tigri e Eufrate ai camp. Ant l'Egit, l'irigassion natural dël Nil a l'ha përmëttù la coltivassion dël gran. IJ Roman a l'han realisà d'aquedòt e sistema ëd distribussion eva për l'agricoltura. Ant ël Medioev, j'Àrab a l'han annovà con nòrie e saraje. Con la Rivolussion Industrial, le pompe a vapor e ij sistema pressurisà a l'han modernisà l'irigassion, antramentre che ant ël sécol XX, l'usagi ëd sensor e automassion a l'ha portà a l'agricoltura ëd precision.
Component prinsipaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]Sorgiss d'eva: Fium, lagh, poss, o reuse d'eva piovan-a.
Rej ëd distribussion: Canaj, tub, o sistema ëd gossa për porté l'eva ai camp.
Métod d'aplicassion: Coma l'eva a l'é distribuìa (es. a pieuva, a gossa, surfassa).
Strutura ëd contròl: Dighe, paratoje, o valvole për gestì ël fluss.
Sòrt d'irigassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Irigassion a surfassa: Eva spantià diretament an sël teren (es inondassion për ël ris).
Irigassion localisà: Eva fornìa mach ant la zòna dle rèis, con tub flessìbij o emissor (es. gossa a gossa).
Irigassion a pieuva: Eva sparà an aria con ësprussador, smijant a la pieuva (es. pivot sentral ant ij camp ëd gran).
Irigassion sotterania: Eva mandà sota ël teren për limité l'evaporassion.
Importansa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Produtività agrìcola: Manten-e ij racòlt ant region sëcche o con clima variàbil.
Gestion dj'aree: Otimisé l'usagi d'eva për evité ël dësperdiment.
Svilup econòmich: Përmëtte coltivassion intensiva e diversificassion ëd prodòt.
Lòta contra la fam: Garantì mangé an tute le stagion.
Sfide
[modìfica | modifiché la sorgiss]Dësperdiment d'eva: Sistema inefissient a peulo consumé tròpa eva.
Salinisassion: L'evaporassion a lassa dla sal ch'a danegia la tèra.
Cost energétich: Pompé eva a peul esse dispendios.
Conflit d'usagi: Competission antra agricoltura, industrie, e sitadin.
Futur
[modìfica | modifiché la sorgiss]Irigassion ëd precision: Dovré "dron" e sensor për misuré l'ùmidità dël teren.
Reusagi d'eva: Traté e dovré torna j'eve ëd scàrich.
Agroecologìa: Combiné irigassion e técniche naturaj për protege l'ecosistema.
Lege regional: Regolamenté l'usagi d'eva për na gestion sostenìbil.