Lega (partì polìtich)

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

La Lega Nord për l'indipendensa dla Padania a l'è un partì polìtich italian ch'as propon na magior autonomìa dl'Italia Setentrional dal rest dla nassion, cand nen soa total indipendensa. Ël partì a l'è ativ pì che d'àut al Nòrd, ma a l'ha ëdcò chèich sede an Sardegna e Italia Central.

La nàssita

Ant ël 1989 per le elession europenghe la Liga Veneta e la Lega Lombarda d'Umberto Bossi a j'ero coalisasse con dj'autri moviment autonomist regionaj sota al nòm ëd "Lega Lombarda-Alleanza Nord" e a l'avio otnú l'1,8% dij vòt. Al 4 dë dzèmber 1989 a nassìa a Bérghem ël Moviment Lega Nord, ch'a riunìa ses moviment autonomist: la Lega Lombarda d'Umberto Bossi,Franco Castellazzi e Francesco Speroni,la Liga Veneta ëd Franco Rocchetta e Marilena Marin, Piemont Autonomista ëd Gipo Farassino, l'Union Ligure ëd Bruno Ravera, la Lega Emiliano-Romagnola ëd Giorgio Conca e Carla Uccelli e l'Alleanza Toscana ëd Riccardo Fragassi. Pì tart la Lega a creerà dle sedi an Val d'Osta, ant ël Trentin-Sud Tiròl, ant ël Friul-Venessia Giulia, an Umbria e ant le Marche.

J'autr partì i taco a tëmmla e ël 3 ëd mars 1990 Bettino Craxi a fa un radun dël Parti Socialista Italian a Pontida, andoa che la Lega a l'avìa pià ël 16% dij vòt e a propon na Repàblica presidensialista e federalista. Ël 25 ëd mars a Pontida la Lega, an rispòsta, a organiserà ël prim radun ëd na longa fila.

Crìtiche aj rivo ëdcò dal President dlá Repùblica Francesco Cossiga, ch'a dis che sò dover a l'è col ëd dësfende l'integrità territorial italian-a. Bossi aj réplica ch'a veul mach na neuva Costitussion për në stat federal, sensa separesse da l'Italia. A le elession aministrative dël 6 ëd magg 1990 a oten ël 4% dij vòt e an Lombardia a l'è le scond parti, dòp la Democrassia Cristian-a, col 18,9% dij vòt.

A rivo ëdcò le prime propòste ëd divide l'Italia an tre part. Castellazzi a dis ch'a ventarìa gavé ël verd da la bandiera dl'Italia e a dis che ël tricolor a l'é un sìmbol massònich. La Lega a cata Radio Varese, fondá tra j'àutr da Roberto Maroni, e a crea "Radio Varese-Lega Nord", ch'a vnirà peui Radio Padania. Ant ël novèmber 1990 a j'é na neuva sission: a nass l'Union Federalista, ch'a uniss l'Aleansa Lombarda ëd Pierangelo Brivio, l'Union Piemontèisa ëd Roberto Gremmo e la Lega Padana d'Umberto Mori. Ant ël 1991 a j'é la fusion final dij partì, ma an otóber Franco Castellazzi, scond per amportansa daré a Bossi, as dëstaca, dòp che Bossi a l'avia cusalo d'esse comunista, an fondand dij neuv partì autonomist ma sensa sucess.

Ij prim sucess elettoraj

Ant le elession dël 1992 a oten 25 senator e 55 deputà. Tra costi a j'era ëdcò Gianfranco Miglio, professor emérit dl'Università Catòlica ëd Milan e espert ëd sistema polìtich, ch'a veulìa n'arforma federal ëd lë stat an creand tre macroregion: Italia del Nòrd (o Padania), Italia Central (o Etruria) e Italia dël Sud (o Esperia). Ant le elession aministrative dël 1993 a Milan a vagna la càrica ëd sìndich Marco Formentini, ch'a l'ha tra i vari consijé comunaj ëdco Matteo Salvini.

Elession dël 1994: al govern con Berlusconi

A le elession polìtiche dël 1994 a s'uniss col neuv partì Forza Italia ëd Silvio Berlusconi e a fonda ël "Polo delle Libertà", che al Sud as ciama "Polo del Buon Governo" e a comprend pà la Lega. Con l'8,4% dij vòt la Lega a oten 180 parlamentar: as compon ël prim Govern Berlusconi. Ij ministr leghista a son sinch: Roberto Maroni a l'Intern e Vicepressident dël Consèj, Giancarlo Pagliarini al Ministeri dël Bilans e dla Programassion econòmica, Vito Gnutti a Industria, Comersi e Artigianà, Domenico Comino al Coordinament dle polìtiche europenghe e Francesco Speroni a le Arforme Istitussionaj. Irene Pivetti a l'é sernùa tanme Pressident dla Ciambra dij Deputà, la pì giovo an col ròl ant la stòria dla Repùblica.

Ël govern,propri a l'é destinà a duré pòch për causa dla Lega: ël 23 dë dzèmber, dòp che Berlusconi a l'avìa litigà con Bossi, ant la cà roman-a ëd Bossi as treuvo Massimo D'Alema e Rocco Buttiglione e a decido d'apprové ël govern técnich ëd Lamberto Dini. Cost acòrdi-sì a l'è ciamá "pat ëd le sardin-e" perché Bossi a l'avìa mach lòn da eufre, dë dlà ëd na bira, na Coca Còla e dël pancaré. La decision d'abandoné Berlusconi a causa però n'autra sission: as forma la Lega Italiana Federalisti, col passage ëd quèich leghista a Forza Italia e con l'istess Maroni che për un pò as dëstaca da Bossi.

Ël proget secessionista

A le neuve elessión, vagnà da L'Ulivo ëd Romano Prodi, la Lega a s'allea pà con gnun e a oten ël 10,4% dij vòt. Ël nòm a passa da Lega Nord-Italia Federale a Lega Nord per l'Indipendenza della Padania. Bossi a fortiss alora ëd ponté a l'indipendensa dla Padania: Irene Pivetti, slontanà dal partì, a fonda Italia Federale. Dal 1998 as creo dij neuv moviment autonomista ch'as separo da la Lega. Ant ël 1999 a otén mach ël 4,5% dij vòt e un dij sò quatr parlamentar al Parlament Europengh, Marco Formentini, a lassa ël partì për passé ansema a I Democratici.

Le elessiön politiche dël 2001: torna al Govern

Ant ël 2000 Lega Nord, Forza Italia, Alleanza Nazionale, Partito Repubblicano, Centro Cristiano Democratico, Democratici Cristiani Uniti e Nuovo PSI a creo la "Casa delle Libertà", ch'a fa droché ël Govern D'Alema e a vagna le elessión: Berlusconi a l'é torna al Govern e la Lega, mach con ël 3,9% dij vòt, a fa part dël Govern. Umberto Bossi a l'è Ministr dle Arforme Istitussionaj, Roberto Castelli Ministr dla Giustissia e Maroni Ministr dël Travaj e dle Polìtiche Sociaj. Roberto Calderoli a l'è Vicepressident dël Senat. Ant j'agn 2004 e 2005 la Lega a arcupera vòt an passand al 5,1 e al 5,6%.

Le elession polìtiche dël 2006: l'oposission al Govern Prodi

Ant'ėl 2006 la Lega a torna a fé part dla Casa delle Libertà e a s'anlea ëdcò col Moviment për le Autonomie, ch'a veul l'autonomìa dël Sud, e col Movimento Sardo d'Azione. A la fin però a vagna Romano Prodi. Ant l'istess ann a propon un referendum costitussional, ma a vagna ël nò col 61,29%: mach an Lombardia e Véneto a l'avìa vagnà ël se.

Le elession politiche dël 2008: n'autra vira al Govern

Ant ël 2008 la Lega a oten pì che l'8%. Berlusconi a l'è Pressident dėl Consèj e ij ministr dla Lega a son: Umberto Bossi per le Arforme për ël Federalism, Roberto Maroni për la Semplificassion Normativa, Roberto Maroni a l'Intern e Luca Zaia a l'Agricultüra. Rosy Mauro a l'è Vicepressident dėl Senat.

A le elession europenghe dël 2009 a oten ël 10,21%. An Véneto a otén ël 28,38% e a l'é ël parti pí votà ant le provinse ëd Belun,Trevis,Veron-a e Vicensa.

A le elession regionaj dël 2010 la Lega as presenta an 8 region su 13 e a oten ël 12,8% dij vòt e doi Pressident ëd Region: Roberto Cota an Piemont e Luca Zaia an Véneto. L'11 fërvé 2014 però le elessión dël Piemont a ven-o anulá.

L'oposission al Govern Monti e ij pastiss giudissiari

Dòp le dimission ëd Berlusconi dël 2010 la Lega a veul andé a elession e a l'è l'unich partì contrari al govern técnich ëd Mario Monti. A s'angrandisso le divergense antra Bossi e Maroni e peui Bossi as dësmet da Segretari dël partì përché chiel e sò fieul Renzo Bossi a son indagá ant ël cas Belsito. Maroni a lo sostituiss tanme Segretari. Rosy Mauro, ëdcó chila indagá ant ël cas Belsito a rifita ëd dësmëtsse da Vicepresident dël Senat e a ven campà fòra.

Le elession polìtiche dël 2013: oposission aj Govern Letta e Renzi

La Lega a s'anlea pi nen con Berlusconi e Flavio Tosi a l'é arconfermá sìndich ëd Veron-a. Ant ël 2013 però a s'anlea torna con Il Popolo della Libertà, ma a oten mach ël 4% dij vòt e a pija part a l'opposision al Govern d'Enrico Letta, an criticand durament ël Ministr ëd l'Integrassion Cécile Kienge.

Ant lë dzèmber dël 2013 a son staje le elession a la Segreteria dël partì e Matteo Salvini a l'ha vagná contra Bossi con l'82% dij vòt. A le elession europenghee dël 2014 a oten ël 6,2% dij vòt e a l'è aleasse col Front National ëd Marine Le Pen. Salvini a manda via Flavio Tosi dal partì e a va anans con l'oposission contra ël Govern ëd Matteo Renzi. A le elession regionaj dël 2015 ij candidá Zaia a vagna ancora an Véneto.