Màchina sempia
Na màchina sempia a l'é un dispositiv mecànich ch'a deuvra na sola fòrsa aplicà për fé un travaj, modificand la diression o l'intensità ëd la fòrsa midema. A son la base për vàire struture e àutre màchine pì complicà. Le sìngole màchine sempie a son conossùe da l'antichità e a comprendo la leva, la pulìa, ël pian anclinà, ël cun-i, la vis, e la combinassion ëd roa e ass.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'usagi dle màchine sempie a armonta a le società antiche, com j'Egissi e ij Grech, ch'a j'ero dovrà për costrùe monument com le piràmid o për movimenté càrich pèis. Archimede (287-212 a.C.) a l'ha studià ël prinsipi dla leva e dla vis, an contribuend a la teorìa mecànica. Durant l'Arvira Andustrial, le màchine sempie a son ëstàite combinà për creé mecanism pì avansà, ma a son restà fondamentaj ant la tecnologìa moderna.
Tìpo ëd màchine sempie
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Leva: Na bara ch'a gira an s'un fulcr (pont ëd pivò). Esempi: cana da pësca, carëtta.
- Pulìa: Na roa con na scòrsa për na còrda, ch'a përmet ëd cambié la diression ëd la fòrsa. Esempi: gru, sistema për aussé material.
- Pian anclinà: Na surfassa anclinà ch'a riduv la fòrsa necessaria për aussé n'oget. Esempi: rampa, scale.
- Cun-i: Na strutura con doi pian anclinà gionzù, dovrà për divide o ten-e ferm n'oget. Esempi: cotel.
- Vis: Na frisa anrolà an s'un cilìnder, ch'a convert la fòrsa rotassional an linear. Esempi: vis, pressa për l'uva.
- Roa e ass: Na roa fissà a n'ass ch'a përmet ël moviment con pòch atrit. Esempi: caret, biciclëtta.
Operassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le màchine sempie a travajo an cambiand la fòrsa aplicà an base al prinsipi dël «vantagi mecànich». Për esempi, na leva a riduv la fòrsa necessaria për aussé n'oget, ma a aumenta ël përcors ch'a dev fé l'utilisator. Ël vantagi mecànich a dipend da la geometrìa dla màchina, com la longhëssa dla leva o l'àngol dël pian anclinà.
Aplicassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Edilissia: Leve për movimenté pere, pulìe për aussé material.
- Agricoltura: Cun-i për divide le pere, vis ant le presse për fé ël vin.
- Mecànica: Roa e ass ant le viture, vis për gropé component.
- Vita quotidian-a: Scale (pian anclinà), gavanate (cun-i).