Marchèise
Le marchèise (o mestruassion) a son ël process natural ëd smoniment ëd la mucosa uterin-a (endométri) ch'as manifesta ëd manera periòdica ant le fomne an età feconda. Cost fenòmen a l'é part dël cicl menstrual, ch'a dura an média 28 di e a prepara ël còrp a na possìbil gravidansa. Le prime marchèise (menarca) a comparisso ant l'adolessensa (11-15 agn), e a finisso con la menopàusa (45-55 agn).
Fisiologìa dle Marchèise
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël cicl menstrual a l'é regolà da ormon com estrògen e progesteron, prodovù da j'ovàri. Le fase prinsipaj a son:
- Fase folicolar: Ricostrussion ëd l'endométri dòp le marchèise.
- Ovulassion: Liberassion ëd n'ovocit da l'ovàri.
- Fase luteinica: Preparassion ëd l'ùter për n'eventual impiantassion.
- Marchèise: Smoniment dël tessù s'a-i é nen na fecondassion.
La durà media dle marchèise a l'é ëd 3-7 di, con na pèrdita ëd sangh ëd 30-80 ml. A peulo esse companià da dolor ëd pansa (dismenoréa), cambi d'umor, o fatiga.
Aspet Culturaj e Stòrich an Piemont
[modìfica | modifiché la sorgiss]Storicament, le marchèise a j'ero carià ëd superstission e tabù. Ancheuj, ant ël Piemont, as parla pì duvertament ëd salute mestrual, grassie a campagne d'educassion ant le scòle e a l'acess a prodòt d'igien (assorbent, còp mestruaj). La tradission popolar a arcorda rimèdi naturaj, com tisan-e ëd canamìa për ij cramp o diete riche ëd fer.
Salute e Igien-e
[modìfica | modifiché la sorgiss]A l'é important:
- Dovré prodòt igiénich sigur (cangé j'assorbent minca 4-6 ore).
- Ten-e sot euj ij sìntom nen ordinari (esempi: marchèise motobin dolorose o iregolar).
- Consulté un médich s'a-i é assensa ëd marchèise (amenoréa) për pì ëd 90 di.
Maladìe Colegà
[modìfica | modifiché la sorgiss]Endometriosi: Tessù endometrial fòra da l'ùter, ch'a causa dolor grev.
Sìndrom pre-mestrual (PMS): Cambi fìsich e emossionaj prima dle marchèise.
Anemìa: Da pèrdite ecessive ëd sangh.
Aspet Sociaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]Malgré ij progress, ël tema a l'é ancora stigmatisà an vàire part ëd la società. An Piemont, ij moviment për ij drit ëd le fomne a lòto për l'eliminassion ëd la tassa rosa (còst pì àut dij prodòt igiénich) e për n'educassion sensa pregiudissi.
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le marchèise a son n'element natural e vital ëd la salute feminil.
Varda ëdcò
[modìfica | modifiché la sorgiss]Riferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]Organisassion Mondial ëd la Sanità (OMS). Salute mestrual: linie guida.