Medzin-a
La medzin-a a l'é la siensa e l'art ch'a l'ha për but ëd studié la salute, diagnostiché, prevnì e traté le maladìe ëd l'òm e dj'animaj. A comprend ëdcò lë studi dle struture dël còrp (anatomìa), dij process biològich (fisiologìa), e dle càuse dle maladìe (patologìa). La medzin-a a l'é praticà daj médich e da d'àutri professionista ëd la salute, coma infermé, farmacista, e spessialista.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]La medzin-a a l'ha d'orìgin antiche. Ant l'Egit antich e an Mesopotamia, as trovavo già dle conossense dzora a remedi naturaj e procedure chirùrgiche. Ij Grech antich, con Ipòcrates (ël "pare dla medzin-a"), a l'han portà n'apressament pì sientìfich, an basandse su l'osservassion e la rason. Galen, un médich roman, a l'ha arformà la teorìa dj'umor, ch'a l'é stàita dominanta fin a l'Età ëd mes.
Ant l'Età ëd mes, le università europenghe a l'han dësvlupà lë studi ëd la medzin-a, con contribussion amportante da part ëd pensador coma Avicënna (ant ël mond islàmich). Con ël Rinassiment, la dissession uman-a a l'ha permëttù d'aprofondì la conossensa dl'anatomìa.
Ant ël sécol ch'a fa XIX, la teorìa dij germ ëd Louis Pasteur e Robert Koch a l'ha arvolussionà la comprension dle maladìe infetive. Ël dësvlup dij vacin e dj'antibiòtich (coma la penicilin-a) a l'ha salvà milion ëd vite.
Branche dla Medzin-a
[modìfica | modifiché la sorgiss]La medzin-a moderna as divid an vàire branche:
- Medzin-a interna: Trata dle maladìe dj'òrgan antërn, sensa chirurgìa.
- Chirurgìa: Tratament atravèrs operassion.
- Pediatrìa: Medzin-a për masnà e adolessent.
- Ginecologìa e Ostetricia: Salute dle fomne e part.
- Neurologìa: Studi dël sistema nervos.
- Psichiatrìa: Tratament dij disturb mentaj.
- Medzin-a preventiva: Prevension dle maladìe (es. vacinassion).
Medzin-a Moderna
[modìfica | modifiché la sorgiss]La medzin-a dël di d'ancheuj a deuvra tecnologie avansà coma la risonansa magnética, la robòtica chirùrgica, e la genòmica. La farmacologìa a l'ha dësvlupà medzin-a për control ëd maladìe cròniche coma ël diabet o l'ipertension. La telemedzin-a a përmet ëd consulté ij médich an ligna, specialment ant le zòne ruraj.
Sfide
[modìfica | modifiché la sorgiss]Tra le sfide prinsipaj a-i son la resistensa a j'antibiòtich, ël còst elevà dij tratament, e le disuguajanse ant l'acess ai servissi sanitari. La medzin-a a dev ëdcò confrontesse con question étiche, coma l'eutanasìa o l'usagi ëd sélule staminaj.
Medzin-a tradissional piemontèisa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant ël Piemont tradissional, as trovavo remedi naturaj basà an sj'erbe, com ël carlin (genziana) për ij problem ëd stomi, o l'usagi ëd mèl e pròpoli. Coste pràtiche a son ëstàite an part sostituìe da la medzin-a moderna, ma a l'han lassà n'eredità cultural amportanta.
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La medzin-a a l'é n'element essensial për la qualità ëd la vita uman-a. Con dësvlup continuà e na cooperassion antërnassional, as spera ëd podèj combate tuti ij tipo ëd maladìa ant ël futur.
Arferiment bibliogràfich
[modìfica | modifiché la sorgiss]Porter, R. (1997). The Greatest Benefit to Mankind: A Medical History of Humanity.