Microsoft Windows

Microsoft Windows a l'é na famija ëd sistema operativ proprietari dësvlupà da Microsoft Corporation, dovrà prinsipalment an sij computer personaj. A l'é stàit lansà dël 1985 e a l'é dventà ël sistema operativ pì spantià al mond për PC, con na part ëd mërcà dël 75% (2023). Windows a l'é conossù për soa antërfacia utent amichevol, compatibilità con vàire hardware, e sopòrt a aplicassion ëd produtività e gieugh.

Stòria

1985: Windows 1.0, prim sistema con antërfacia grafìca (GUI) për MS-DOS.
1990: Windows 3.0 a introduv ij programa a icon-e e multitasking.
1995: Windows 95 a rivolussion-a l'usagi dij PC con ël Start Menu e sopòrt a Internet.
2001: Windows XP a dventa un dij sistema pì popolar për soa stabilità.
2006: Windows Vista a introduv l'Aero GUI, ma a l'é mal arseivù.
2012: Windows 8 a prova a porté n'antërfacia tàtil, sensa sucess.
2015: Windows 10 a unìfica PC, tablet, e Xbox con l'Universal Windows Platform (UWP).
2021: Windows 11 a ridisegna l'antërfacia e a ancoragia l'AI (Copilot).

Strutura e Component

Kernel NT: Basà su Microsoft NT (dël 1993), con sopòrt multiutent e sicurëssa.
Antërfacia utent: Start Menu, Taskbar, Action Center, e Microsoft Store.
File Explorer: Gestor d'archivi për navighé ant le cartele.
Registr ëd sistema (Registry): Archivi central për configurassion.
DirectX: Librarìa për multimojen e gieugh.
WSL (Windows Subsystem for Linux): Esecussion ëd aplicassion Linux.

Version

Era DOS-based: Windows 1.0–3.1, 95/98/ME.
Era NT-based:
- Windows NT 3.1 (1993)
- Windows 2000/XP (2000/2001)
- Windows 7 (2009): Sucess për stabilità.
- Windows 10/11 (2015/2021): Version corent.
Server: Windows Server 2003, 2008 R2, 2022.

Usagi

Desktop e laptop: Ufissi, studi, navigassion an ligna.
Gaming: Sopòrt a DirectX 12 e Xbox Game Pass.
Amprèise: Integrassion con Active Directory e Microsoft 365.
Dispositiv embedded: POS, ATM, kiosk.

Avantagi e Svantagi

Avantagi:
- Compatibilità: Ampia gama ëd programa e driver.
- Produtività: Integrassion con Office, Teams, e OneDrive.
- Agiornament: Sicurëssa e fonsion neuve costant.
Svantagi:
- Sicurëssa: Vulnerabilità a malware e ransomware.
- Còst: License costose për version Pro/Enterprise.
- Risòrse: Consum ëd memòria e CPU elevà.

Evolussion Tecnològica

Ani 2000: Passagi a l'architetura 64-bit.
Ani 2010: Introdussion dël Windows Hello (login biométrich).
Al di d'ancheuj:
- Integrassion AI: Copilot për assistensa an temp real.
- Cloud gaming: Xbox Cloud Gaming ant ël navigator.
- Ambient ëd dësvlup: Visual Studio e .NET Framework.

Vardé ëdcò

Arferiment

Russinovich, M. (2012). *Windows Internals*. Microsoft Press.
Thurrott, P. (2021). *Windows 11: The Complete Guide*. Independently Published.

Ligam esterne