Mollusca
Ij Mollusca a son un phylum d'animaj invertebrà ch'a comprend organism motobin diversificà, com ij lumasson, le cuchìe, ij polp e ij calamar. A son un dij grup pì grand ëd la biodiversità, con pì che 85.000 specie conossùe, e a òcupo tuti j'ambient: mar, eva dossa e tèra.
Tassonomìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Regn: Animalia
Phylum: Mollusca
Class: Le pì amportante a son Gastròpod (lumasson e lumasse), Bivalvia (cuchìe), Cephalopoda (polp, calamar, sepie), Polyplacophora (chiton) e Scaphopoda (a forma 'd dent).
Morfologìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij Mollusca a l'han un còrp motobin mòl, dzortut sensa scheletr intern, ma vàire specie a l'han na greuja mineral (cuchìa) fabricà dal mantel. Ël còrp a l'é generalment divis an tre part:
- Pè muscolar: Usà për ël moviment o për fissesse al substrat.
- Mantel: Na membran-a ch'a produv la cuchìa e a forma la cavità paleal (andova as treuvo le branchie).
- Massa visseral: A conten j'òrgan intern (digestiv, riprodutiv, nervos).
A l'han ëdcò na ràdula, na strutura ch'a smija a na lima për mangé, present an vàire specie.
Abitat e Ecologìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij Mollusca a coloniso vàire ambient:
- Marin: La pì part dle specie (es. sepie, òstriche).
- Eva dossa: Com le cuchìe d'eva dossa (Unionidae) o chèiche lumasse.
- Tèra: Le lumasse e ij lumasson terestr.
A l'han rol ecologich ciav: a son mangiator ëd biofilm, filtrator d'eva (ij Bivalvia), predator (ij Cephalopoda) o erbivor.
Amportansa për l'Òm
[modìfica | modifiché la sorgiss]Positiva:
- Sorgiss d'aliment (òstriche, lumasse, polp).
- Produssion ëd perle (da chèiche òstriche).
- Material decorativ (cuchìe).
- Indicador ecològich (ij Bivalvia a filtro l'eva).
Negativa:
- Chèiche specie a son parassita o a danegile coltivassion (es. lumasse terestre).
- Specie invasive (es. Dreissena polymorpha, cuchìh'a ostruiss condòt).
Esempi avosà
[modìfica | modifiché la sorgiss]Octopus vulgaris (Polp comun): Conossù për soa anteligensa e capassità 'd cambié color.
Mytilus edulis (comun): Dovrà ant la gastronomìa.
Helix pomatia (Lumassa dij vin): Cujìa për mangé.
Tridacna gigas (Cuchìa giganta): La pì granda cuchìa viventa (fin a 1,5m).
Ij Mollusca a son ëstàit fondamentaj ant l'evolussion dij grand ecosistem, e sò studi a dà d'anformassion pressiose sia an paleontologìa (për ij fossij) che an biochimica (es. tentacol dij calamari për la neurologìa).