Mulin a vent

Mulin a vent a son d'angign tradissionaj dovrà për convertì l'energìa dël vent an energìa mecànica, prinsipalment për maciné dle gran-e, pompé d'eva o produve d'eletricità. Costi sistema a l'han marcà l'evolussion agrìcola e andustrial ëd vàire region, comprèis ël Piemont.

Stòria

Ij prim mulin a vent a son dësvlupasse ant ël Medi-Orient, ant la Persia antica (ancheuj Iran), vers ël sécol VII. A son ëspantiasse an Euròpa durant ël Medioev, dzortut an Olanda e ant le region costiere, anté che ël vent a l'é costant. An Piemont, ij mulin a vent a son rivà ant ël sécol XII, dovrà për maciné ël gran e pompé l'eva ant le risere. Con la rivolussion andustrial, la pì part a son ëstàit sostituì da màchine a vapor e motor elétrich.

Prinsipi ëd fonsionament

Un mulin a vent a l'é formà da:

Pale: Struture ëd bòsch o metal ch'a ciapo l'energìa dël vent e as fan giré.
Rotor: Ass central colegà a le pale, ch'a trasmëtt ël moviment a j'utiss ëd travaj.
Mecanism ëd transmission: Ingranagi ch'a convert la rotassion dle pale an fòrsa ùtil (es. për fé giré na mulin-a).
Tor o strutura: Costrussion ch'a ten su le pale e a përmet ëd viré ël mulin an diression dël vent.

Ij tipo prinsipaj a son:

Mulin a ass oriental: Le pale a son montà an sna tor fissa e a devo esse virà manualment an diression dël vent.
Mulin a ass verticaj: Strutura rotonda ch'a peul viré për ciapé ël vent da minca part.

Aplicassion

Macinassion dle gran-e: Produv ëd farin-a për pan, polenta, e via fòrt.
Pompagi d'eva: Utilisà ant le risere piemontèise për gestì l'irigassion.
Produssion d'eletricità: Ant ël sécol XX, chèich mulin a vent a son stàit convertì an mini-central eòliche.

Esempi ant ël Piemont

Malgré che ij mulìn a vent a sio meno comun che coj idràulich, a-i son d'esempi stòrich:

Mulin ëd Casalin (Provincia ëd Lissandria): Restaurà com testimoniansa dl'architetura rural.
Mulin dël Pero (Val Grana, Cuneo): Strutura tradissional dovrà për mostré le técniche ëd macinassion d'antan.

Sfide e declin

Dipendent dal vent: L'assensa ëd vent a blocava la produssion.
Manutension complicà: Le part ëd bòsch a ciamavo ëd riparassion costose.
Concorensa andustrial: L'ariv dij motor a l'ha rendù ij mulìn a vent pa pì econòmich.

Usagi modern

Ancheuj, ij mulin a vent a son dovrà për:

Turism: Atrassion stòrica e cultural ant ij paisage rural.
Simboj identitari: Present ant jë scu ëd comun-e o associassion.
Produssion locaj: Chèich proget ëd valorisassion dle técniche tradissionaj.

Vardé ëdcò

Colegament estern

Ecomusé Piemontèis - Informassion sui mulìn stòrich.
Musé ëd Turin - Stòria dle técniche agrìcole.