Pais Catalan

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Ij Pais Catalan (Països Catalans an catalan) as treuvo ant l'Euròpa ossidental e a son l'ansem dij teritòri andoa as parla la lenga catalan-a.

Geografìa

L'espression Pais Catalan a comprend:

La Catalògna stòrica, che a diso soèns ël Prinsipà. A së stend an sla fassa costera fransèisa e spagneula, an comprendend
- la Catalògna spagneula, ò Comunità catalan-a autònoma dë Spagna
- la region fransèisa dël Rossijon, che a resta dadlà e a caval dij Pirené e che ij catalan a l'han pì car ciamela Catalunya Nord
- ël prinsipà d'Andorra.
la region ëd Valencia, che a resta l'antich Règn ëd Valensia
j'ìsole Balear, an Ëspagna,
la Frangia 'd Ponent (ò d'Aragon-a) (an aragonèis a Francha de Lebán)
la sità d'Algher an Sardëgna

La capital ëstòrica e la sità pì granda dla Catalògna a l'é Barslon-a; la part fransèisa dla Catalògna stòrica a fa arferiment a la sità 'd Perpignan.

Polìtica

Ij Pais Catalan a costituisso n'unità teritorial an sle region dla fassa cità sì-dzora e n'unità nassional, coltural, étnica e lenghìstica ant ël pòpol catalan ch'a parla soa lenga natural.
Politicament però, coma dit, a l'é divisa antra jë stat ëd Fransa, Spagna e Andorra.
La lèj spagneula a garantiss d'autonomìa particular a la part dij Pais Catalan ch'a j'apartniss, mentre che la Fransa a arconòss gnun-e forme d'autonomìa ai Catalan ch'a vivo ant ël Rossijon, e legalment a j'impon la lenga fransèisa. An efet, ël nòm pì giust për sa region a sarìa Catalunya Nòrd, ma lë Stat fransèis a j'arfuda ëd pianta tut arconossiment lenghìstich ò coltural ch'a sia. Mach ant j'ùltim agn, ij resior dël Rossijon a smija ch'a së slargo un pòch a deje a la lenga e a la coltura catalan-e almanch na dignità coltural-folclorìstica, ma bin leugn da qualsëssìa arconossiment ufissial.

Lenga

La lenga natural dij Pais Catalan a l'é ël catalan (ciamà ufissialment valencià, "valensian" ant la Comunità Valensian-a).

Lë spagneul a l'é motobin spantià ant le sità dle Comunità autònome spagneule. Nen sempe parèj ant le campagne, andoa soens ël catalan as dòvra come lenga prima ò bele ùnica. Ël fransèis a l'ha squasi crasà ël catalan ant la region dël Rossijon, anté che 'l catalan as dòvra squasi mach pi coma dialet ò residuà coltural.
An Andorra ël catalan a l'é l'ùnica lenga ufissiala, contut che spagneul e fransèis a sio motobin difondù. Andorra a l'é l'ùnich ëstat sovran al mond anté che 'l catalan a l'é prima lenga ufissial. Ant la cita Val d'Aran, an teritòri spagneul, anviron 9.000 përson-e a parlo l'aranèis, na varietà dl'ossitan ch'a gòd dla tùa legislativa ufissial dël govern dla Comunità autònoma 'd Catalògna.