Pel
La pel a l'é ël tessù ch'a quata tut ël còrp dj'animal vertebrà, comprèis j'esse uman. A l'ha na fonsion vital për la protession, la regolassion dla temperadura e la comunicassion con l'ambient estern. La pel a l'é l'òrgan pì gròss dël còrp uman e a peul varié dë spëssor e caraterìstiche a seconda dle part dël còrp.
Strutura dla pel
[modìfica | modifiché la sorgiss]La pel a l'é componùa da tre strat prinsipaj:
- Epidèrmide: Lë strà superficial, fàit ëd célule ch'as renòvo continuament (cheratinòcit). A conten ëdcò ij melanòcit, ch'a produvo la melanin-a për protege dai raj UV.
- Derm: Sota l'epidèrmide, a l'é rich ëd tessù conetiv, vas sanguign, nerv, e giàndole (sudorìpar e sebacee). A dà resistensa e elasticità.
- Ipoderm (o tessù sota-cutani): Strat ëd grass ch'a ìsola ël còrp e a anmagasina energìa.
Fonsion dla pel
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Protession: Bariera contra germ, sostanse tòssiche, e raj ultraviolet.
- Sensibilità: Ricetor për dolor, pression, e temperadura.
- Regolassion tèrmica: Sudor e vas sanguign a giuto a manten-e l'equilibri dël calor.
- Sìntesi ëd vitamin-a D: Espon-se al sol a ativa la produssion dë sta vitamin-a essensial.
- Assorbiment limità: Përchè a peul passé chèiche sostanse (esempi: creme médiche).
Maladìe e problema comun
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Acne: Infiamassion dle giàndole sebacee, dzortut ant j'adolescent.
- Eczema: Rossor e prurit causà da alergìe o stress.
- Dermatite: Infiamassion ch'a peul rivé për contat con sostanse iritant.
- Melanoma: Tipo grev ëd càncher dla pel, colegà a l'esposission ecessiva al sol.
Cura dla pel
[modìfica | modifiché la sorgiss]Për manten-e la pel an salute:
- Netieje: Dòvra savon delicà për evité ëd seché la pel.
- Idraté: Crema o euli për mantnì l'idratassion.
- Protege dal sol: Crema con protession UV àuta.
- Dieta equilibrà: Vitamin-e (A, C, E) e evité ëd fumé a giuto la salute dla pel.
Curiosità
[modìfica | modifiché la sorgiss]La pel ëd n'adult a peul rivé a na surfassa ëd 2 m² e peisé fin a 10 kg.
Le bërniole (o "orije") a son causà da la contrassion dij mùscoj ant ël derm.
La pel a l'é në specc dla salute general: cambiament an color, sensibilità, o aspet a peulo esse signal ëd problema médich. Consulté un dermatòlogh a l'é sempe consijà për dubi o sintom persistent.
Referense
[modìfica | modifiché la sorgiss][1] "Anatomia umana" ëd Giovanni Rossi, 2020.