Pieuva àcida
La pieuva àcida a l'é na precipitassion atmosférica (pieuva, fiòca, o tempesta) con un livel ëd acidità elevà, causà da l'emission ëd gas com ël diòssid ëd sorfo (SO₂) e j'òssid d'azòt (NOₓ) ant l'atmosfera. Sti gas a reagisso con l'eva, l'ossìgen, e d'àutri element, formand àcid solfòrich e àcid nìtrich, ch'a tombo peui an sla surfassa dla Tèra. La pieuva àcida a l'ha efet negativ an sl'ambient, j'anfrastruture, e la salute uman-a.
Cause
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Emission andustriaj: Central a carbon o petròli, fonderie, e fàbriche ch'a bruso combustìbij fòssij.
- Traspòrt: Motor a diesel e benzina ch'a lìbero NOₓ.
- Sorgiss naturaj: Erosion vulcànica e feu ëd bòsch.
- Agricoltura: Utilisassion ëd fertilisnt ch'a lìbero amonìaca (NH₃), ch'as trasforma an NOₓ.
Efet
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ambient naturaj:
- Acidificassion dël teren e d'eva (lagh e fium), con mòrt ëd pess e vegetaj.
- Dëgradassion ëd foreste (es. "maladìa dij bòsch" ant j'agn 1980).
- Anfrastruture: Corosion ëd monument, edifissi stòrich, e pont (es. marm e metal oxidà).
- Salute uman-a: Problem respiratòri (asma, bronchite) për via dij gas tòssich.
Prevension e Mitigassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Contròl dj'emission:
- Tecnologìa dij filtr (scrubber) ant le ciminiere për ridùe SO₂.
- Convertidor catalìtich ant ij véicol për ridùe NOₓ.
- Polìtiche energétiche: Passagi a font rinovàbij (eòlich, solar) e ridussion dij combustìbij fòssij.
- Acòrdi antërnassional: Protocòl ëd Kyoto (1997) e Protocòl ëd Gothenburg (2012) për limité ij gas.
- Monitoragi: Stassion ëd contròl ëd la qualità dl'aria (es. ARPA Piemont).
Situassion an Piemont
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël Piemont, essend na region andustrialisà, a l'ha storicament contribuì a l'emission ëd gas sèra:
- Àrea ëd Turin: Fàbriche automobilìstiche e central energétiche a l'han causà àcid ant l'atmosfera.
- Lagh alpin: Cheich lagh ant le Val d'Osta e Val Susa a l'han registrà acidificassion ant j'agn 1980, con dëclin dle popolassion ëd trote.
- Misure locaj: Anstalassion ëd filtr ant le andustrie e promossion dël traspòrt pùblich.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]1852: Ël siensià Robert Angus Smith a descriv për la prima vira la pieuva àcida an Anghiltèra.
1970-1980: Aument dij cas ëd bòsch mòrt ant l'Euròpa sentral e jë Stat Unì, ch'a men-a a acòrdi antërnassional.
2000s: Ridussion dël 50% dle emission ëd SO₂ an Euròpa grassie a le régole ambientaj.
Arferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]Smith, R.A. (1872). Air and Rain: The Beginnings of a Chemical Climatology.