Piràmid
Na piràmid a l'é na strutura architetònica caraterisà da na base poligonal e da dle face triangolar ch'as ancontro an sima a un vértes. Le piràmid a son associà dzortut a l'Antich Egit, ma a son ëdcò stàite costruìe da d'àutre siviltà ant ël mond, com ij Maya, j'Aztech, ij Sudanèis, e jë Mesopotàmich. Sti monument a l'han avù d'usagi religios, funerari, o astronòmich, e a son ëstàit realisà con diverse técniche e material.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le piràmid pì arnomà a son cole egissie, costruìe ant l'Antich Regn (2686–2181 a.C.) com tombe reaj për ij Faraon. La prima piràmid a gradon, cola ëd Djoser a Saqqara, a l'é stàita progetà da l'architet Imhotep dël 2650 a.C. apopré. La pì granda, la Piràmid ëd Cheope a Giza, a l'é stàita completà dël 2560 a.C. e a l'é l'ùnica dle Sèt Meravìe dël Mond Antich ch'a sia ancor an pé.
Ant ël mond mesoamerican, le siviltà precolombian-e a l'han costruì dle piràmid a gradon, com cola ëd Kukulkan a Chichén Itzá (Maya) o cola dël Sol a Teotihuacán (Aztech). Coste a j'ero ëd sòlit templi dedicà a le divinità o a j'event astronòmich. An Sudan, le piràmid nubian-e dël Regn ëd Kush (700–300 a.C.) a son pì cite ma numerose.
Architetura
[modìfica | modifiché la sorgiss]La forma piramidala a l'é stàita realisà con vàire material e métod. J'Egissi a l'han dovrà blòch ëd pera calcarosa e granit, trasportà con sistema ëd pian inclinà e ëd leve. Le piràmid mesoamerican-e a j'ero costruìe con ëd tolon ëd tera rivestì ëd pera. An Mesopotamia, le ziggurat a l'avìo na strutura similar, ma a j'ero piate an sima e a servìo coma templi.
Le dimension e le proporsion a variavo segond la cultura: le piràmid egissie a l'han n'angol ëd 51–53 gré, mentre cole mesoamerican-e a l'ero pì dësclive. An Egit, l'orientament precis vers ij pont cardinaj a l'era fondamental për motiv religios.
Significà Religios e Cultura
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant l'Egit antich, le piràmid a j'ero part d'un compless funerari për giuté ël Faraon a rivé ant l'aldilà. A j'ero armà ëd tesòr, test sacrà, e oferte. An Mesoamérica, le piràmid a j'ero leu ëd sacrifissi e serimònie për fé piasì a le divinità.
Le piràmid a j'ero ëdcò ëd sìmboj dël podèj divin dij sovran e dla potensa ëd soa siviltà. Soa costrussion a cissava la cooperassion ëd milen-e d'ovrié e n'organisassion sossial avansà.
Stat Atual
[modìfica | modifiché la sorgiss]Motobin dle piràmid a son Patrimoni UNESCO e a atiro milion ëd visitator minca ann. Cole egissie a son sotmëttùe a restàur për contrasté l'erosion e j'efet dl'inquinament. An Méssich e Guatemala, le piràmid mesoamérican-e a son ëstàite scoverte da j'archeòlogh ant ël sécol XIX e XX, e a son ancora ogèt dë studi.
Le piràmid a son ëdcò motiv popolar ant la cultura moderna, smonùe ant ij film, la literadura, e ij videogieugh.
Arferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]Le piràmid a resto na testimoniansa dl'ingegnosità e dla vision spiritual ëd le siviltà antiche. Soa presensa a arciama l'atension an sla capassità uman-a ëd creé d'euvre durature e significative, traversand ij sécoj coma pont ëd conession antra passà e present.