Protocòl ëd contròl ëd la trasmission

Ël Protocòl ëd contròl ëd la trasmission (an anglèis Transmission Control Protocol, TCP) a l'é un dij protocol prinsipaj ëd la suite Internet ch'a garantiss na comunicassion fidela e ordinà antra aplicassion an sla rej. Fa part dël model TCP/IP e a l'é dovrà për trasmëtte dat com pàgine web, email, e archivi con control d'eror, conferma d'arseivù, e gestion ëd congestion. TCP a l'é un protocol orientà a la conession, opòst a l'UDP (senza conession).

Stòria

Ani 1970: Svilupà da Vint Cerf e Bob Kahn për ARPANET, predecessor d'Internet.
1974: Descrission inissial an n'artìcol seminal ch'a presentava ël model TCP/IP.
1981: Formalisà ant lë RFC 793, definend soe régole base.
Anni 1990: Ameliorà con mecanism ëd control ëd congestion (es. TCP Tahoe/Reno).
Al di d'ancheuj: Fondamental për Internet, con agiornament com TCP BBR e QUIC (basà su UDP).

Strutura e Component

Conession orientà: Stabilì via un àut tri part ëd salut (three-way handshake): SYN, SYN-ACK, ACK.
Segment TCP: Compòst da header (pòrt sorgiss/destinassion, sequence number, ACK) e dat.
Control d'eror: Arspedission dij pachet përdù o corompù.
Control ëd fluss: Agiusté la velocità ëd spedission për evité ëd surcarié ël destinatari.
Control ëd congestion: Riduve la velocità quand as rileva congestion ëd rej (es. algoritm Cùbich).

Tipo ëd TCP

1. TCP Tahoe/Reno: Prim algoritm ëd contròl ëd congestion. 2. TCP New Reno: Gestiss mej vàire pachet përdù ant na session. 3. TCP BBR (Google): Otimisà për rej àuta velocità. 4. TCP Sack: A deuvra Selective ACK për arcuperé pachet spessìfich.

Usagi Pràtich

Navigassion web (HTTP/HTTPS): Carié pàgine e formolari.
Trasferiment d'archivi (FTP, SFTP): Spedì dat sensa pèrdite.
Email (SMTP, IMAP): Spedì e arsèive messagi.
Acess a database: Comunicassion sicura antra client e server.

Avantagi e Svantagi

Avantagi:
- Fideltà: Garansìa che ij dat a rivo complet e sensa eror.
- Ordinà: Ij segment a rivo ant l'órdin ëd spedission.
- Adatabilità: Gestion automàtica ëd congestion e fluss.
Svantagi:
- Surcàrich: Header gròss e protocol compless (vs UDP).
- Latensa: Ritard për stabilì la conession e arspedission.

Evolussion Tecnològica

Ani 2000: Introdussion ëd TCP Fast Open për riduve ël ritard ëd conession.
2010: Multipath TCP për dovré vàire conession ëd rej simultànie.
Al di d'ancheuj:
- QUIC (basà su UDP): Sostituiss TCP an quàich aplicassion (es. HTTP/3).
- TCP BBRv2: Mësura congestion an base al ritard ëd la rej.

Vardé ëdcò

Arferiment

RFC 793 * Transmission Control Protocol (1981). IETF.
Stevens, W. R. (1994). *TCP/IP Illustrated, Volume 1*. Addison-Wesley.

Ligam esterne