Robòt
Un robòt a l'é na màchina programàbil o automàtica, bon-a a realisé d'assion complicà con n'autonomìa parsiala o completa, ëd sòlit sota control uman o via software. Ij robòt a peulo esse progetà për travajé ant ambient vari, comprèis coj pericolos për l'òm, e a son dovrà ant vàire camp, da l'andustria a la medzin-a, da l'esplorassion spassial a la vita quotidian-a.
Stòria dij robòt
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël termo «robòt» a ven dal vocàbol cech robota (travaj forsà) e a l'é stàit utilisà për la prima vira dël 1920 ant la piessa teatral R.U.R. (Rossum's Universal Robots) ëd Karel Čapek. L'idèja ëd màchine automàtiche, contut, a l'ha d'orìgin antiche: j'autòma a j'ero già conossù ant l'Egit antich e ant la Grecia clàssica, e Leonardo da Vinci a l'avìa progetà d'ingegn mecànich an sò Còdes Atlàntich.
La robòtica moderna a l'é nassùa ant la sconda mità dël sécol ch'a fa XX, con l'ariv dle prime cusin-e andustriaj com Unimation (1956) e l'introdussion dël brass robotisà Unimate ant j'asiende automobilìstiche. Da antlora, la tecnologìa a l'ha fàit d'avans enorm, grassie a l'anteligensa artifissial e a lë svilup ëd sensor pì precis.
Sòrt ëd robòt
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij robòt a peulo esse classificà an base a sò usagi prinsipal:
- Robòt andustriaj: Utilisà ant la produssion për montage, saldadura, o trasport ëd material. A l'han na precision elevà e a travajo an linia ëd fabricassion.
- Robòt ëd servissi: Esempi a son coj médich (për chirurgìa assistùa), ëd pulissìa (come Roomba), o ëd socors ant le catàstrofe.
- Robòt militar: Dron o sistema autònom për la sorvejansa e ël combatiment.
- Robòt spassiaj: Sonda e rover, coma col mandà su Mart.
- Cobot (robòt colaborativ): Progetà për travajé a fianch a j'uman sensa pericol.
- Robòt umanòid: Con forma uman-a, com ASIMO ëd Honda o Atlas ëd Boston Dynamics.
Aplicassion pràtiche
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant l'andustria, ij robòt a l'han arvolussionà la produssion, riduvend ij temp e j'eror. Ant la medzin-a, a consento operassion precisissime con incision mìnime. Ant la cultura popolar, a son protagonista ëd film e litre, ma a l'han ëdcò un ròl ant l'agrìcoltura (come ij trator autònom) e ant la logìstica (magasin automatisà).
Impat sossial e sfide
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'adossion dij robòt a soleva chestion su la pèrdita d'ovrié e la necessità ëd formassion neuve. J'aspet étich a comprendo l'utilis militar e la responsabilità dle decision automatisà. An dzorpì, la protession dij dat për ij robòt doméstich a l'é n'àutra preocupassion.
Futur dla robòtica
[modìfica | modifiché la sorgiss]La diretris futurista a comprend l'antegrassion con l'anteligensa artifissial për robòt pì autònom, l'usagi ëd material flessìbij (robòtica mòla), e lë studi ëd sistema bio-ìbrid (robotica bioispirà). Le régole giurìdiche e étiche a dovran evolvisse për fé front a ste inovassion.