Sërpent

Ij sërpent a son dij rétij sensa piòte ch'a aparten-o a l'órdin dij Squamata e al sot-órdin dij Serpentes. Conossù për sò còrp longh e flessìbil, a son predador carnìvor ch'a casso con velen, costrission, o amboscà. A esisto pi 'd 3.900 specie an tut ël mond, dai desert ai bòsch tropicaj. An Piemont, le specie pì comùn a son la vipra (Vipera aspis) e la bissa serpentin-a (Natrix natrix).

Classificassion sientìfica

• Regn: Animalia
• Filum: Chordata
• Class: Reptilia
• Órdin: Squamata
• Sot-órdin: Serpentes
• Famije notàbij:
  • Viperidae (vipre)
  • Colubridae (serpent comun)
  • Pythonidae (piton)

Descrission

Ij sërpent a l'han un còrp sensa piòte, coatà dë scaje chitinose ch'a-j përmëtto ëd bogesse an sla tèra. Soe caraterìstiche a comprendo:

• Massëlla mòbil: A peulo duverté la boca a 150° për anglobé prede pì gròsse 'd lor.
• Lenga biforcà: Utilisà për sente j'odor ant l'aria.
• Sens tèrmich: An chèiche specie (es. crotaj), për localisé le prede a la neuit.

Ij sërpent a peulo esse velenos (vipre) o strissiador (piton), e soe dimension a van da 10 cm (Leptotyphlops) a 10 m (piton reticolà).

Comportament e dieta

Tuti ij sërpent a son carnìvor e a mangio roditor, ran-e, pess, o d'àutri sërpent. A casso con:

• Velen: Inietà për massé la preda (es. vipra).
• Costrission: Sofoché la preda ant ij brass (es. boa).
• Amboscà: Sté ciuto për surprende la preda.

La riprodussion a peul esse ovìpara (euv) o ovovivìpara (masnà viv).

Abitat

Ij sërpent a son present an tuti ij continent, gavà l'Antàrtich. An Piemont, as treuvo:

• Vipra aspis: Ant le zòne rocose e bòsch ëd montagna.
• Bissa serpentin-a: Ant j'eve mòrte e jë stagn.
• Coronela austrìaca: Sërpent liss ant le colin-e solegià.

Amportansa ant l'ecosistema

Ij sërpent a contròlo le popolassion ëd roditor e d'inset, prevenend maladìe e dan a j'arcòlt. Ël velen ëd chèiche specie a l'é dovrà ant la medzin-a për fé d'antìdot o meisin-e.

Specie notàbij

• Vipra aspis: Sërpent velenos piemontèis, longh fin a 80 cm.
• Còbra real (Ophiophagus hannah): Pì longh sërpent velenos (5,5 m).
• Piton real (Python regius): Strissiador african, popolar coma animal da compagnìa.
• Crotal diamantin (Crotalus adamanteus): Con ël sonaj an sla coa.

Ant la cultura piemontèisa

Ij sërpent a son present ant le fàule e le superstission:

• Simbol ëd perìcol: La vipra a l'é associà a la mòrt o a j'ingiustissie.
• Guarission: La pel dël sërpent a l'era dovrà ant ij rimedi tradissionaj.
• Manere 'd dì: "Fé la vista da sërpent" për descrive cheicun ch'a l'é pa fidà.

Arferiment

Mattison, C. (2014). The New Encyclopedia of Snakes. Princeton University Press.