Sònar

Sònar (da l'anglèis SONAR, acrònim ëd Sound Navigation And Ranging) a l'é un sistema ch'a deuvra onde acùstiche për dëscoverté, localisé e identifiché dj'oget sota l'eva. A l'é dovrà ant la navigassion marìtima, la guèra sota-marin-a, la pësca e la ricerca sientìfica. A esist doi tipo prinsipaj: sònar ativ (ch'a manda d'onde e a scota j'eco) e sònar passiv (ch'a scota mach ij son ambientaj).

Stòria

Le prime forme ëd sònar a son ësvilupasse durant la Prima guèra mondial për dëscoverté ij sota-marin nemis. Dël 1915, l'angigné fransèis Paul Langevin e lë sientià russ Constantin Chilowski a l'han creà ël prim sistema basà su onde ultrasonore. Durant la Sconda guèra mondial, ël sistema ASDIC (Anti-Submarine Detection Investigation Committee) a l'é dventà essensial për le fòrse aleà. Dòp guèra, ël sònar a l'ha trovà aplicassion sivij, coma ant l'oceanografìa e l'esplorassion petrolìfera.

Prinsipi ëd fonsionament

Sònar ativ: A emet n'impuls acùstich (ëd sòlit antra 20 Hz e 1 MHz) e a mzura ël temp ch'a-i va për rivé l'eco. La distansa a l'é calcolà con la formula:

${\text{Distanza}}={\frac {{\text{Velocità dël son ant l'eva}}\times {\text{Temp dël eco}}}{2}}$

La velocità dël son ant l'eva a dipend da la salinità, la temperadura e la pression (apopré 1500 m/s).

Sònar passiv: A rileva ij son generà da d'àutri oget (es. eliche ëd sota-marin, balen-e) sensa mandé d'onde. A l'é dovrà për evité d'esse identificà (ant ël militar) o për studié la fauna marina.

Aplicassion

Militar: Localisassion ëd sota-marin, min-e, e identificassion ëd minasse.
Sientìfich: Mapa dël fond marin, studi dij teremòt sota-marin e dle corent marin-e.
Sivij: Pësca (trové banch ëd pèss), contròl ëd le condission ëd dighe e pont.
Sicurëssa: Dëscoverta ëd oget përdù ant j'aque (es. avion precipità).

Sfide e crìtiche

Ambientaj: Le onde acùstiche a peulo dé fastudi o fé dësorienté le balen-e e ij delfin, ch'a deuvro l'ecolocalisassion. A-i son ëstàit cas ëd spiagiament colegà a esercitassion militar.
Limit técnich: La portà dël sònar a dipend da le condission dl'eva (es. termoclina a peul dé “ombra acùstiche”).
Còst elevà: Ij sistema avansà për ricerca profonda a ciamo tecnologìa dispendiosa.

Futur dël sònar

Le neuve tecnologie a ancludo:

Sònar a risolussion àuta (side-scan sonar) për creé figure 3D dël fond.
Array ëd idròfon për monitoré l'ocean an temp réel.
Sònar passiv basà an sl'AI për identifiché automàticament specie marin-e o motor ëd nav.

Vardé ëdcò

Colegament estern

Naval Technology - Descression dij sistema ëd sònar militar.
Woods Hole Oceanographic Institution - Studi sientìfich dzora al sònar.