Lë Shintoism (o Shinto), ciamà Shintō (神道) an giaponèis, a l'é la religion tradissional dël Giapon, basà an sla venerassion djë spirit dla natura e dj'antenà, conossù coma kami (神). A l'é na religion animìstica e politeista, sensa un fondator stòrich o un test sacrà ùnich, ma con n'amportansa granda ant la coltura e l'identità giaponèisa. La paròla Shintō a veul dì «la stra dij dé».

Stòria

L'origin dlë Shintoism a l'é pre-istòrich, con rèis ant le pràtiche animìstiche dj'antiche tribù giaponèise. A l'é dësvlupasse ant ël cors dij sécoj an mës-cia con ël Budism e ël Confucianism, antrodòt dal continent asiàtich. Ant ël sécol VIII d.C., ij mit shintoista a son stàit registrà ant ij prim test scrit, com ël Kojiki e ël Nihon Shoki.

Ant ël perìod Edo (1603-1868), lë Shinto a l'ha vivù na rinàssita coma element ëd l'identità nassional. Ant ël sécol XIX, ël govern Meiji a l'ha formalisà lë Shinto dë Stat, separandlo dal Budism për creé un cult nassionalista ch'a venerava l'imperador coma divin. Apress la Sconda guèra mondial, lë Shinto dë Stat a l'é stàit abolì, ma la religion a l'ha seguità coma pràtica privà e local.

Credense Sentraj

Kami: Spìrit o forse divine ch'a àbito tut l'univers: element naturaj (montagne, fium, piante), antenà, o personagi mitològich. A peulo esse tant benign che pericolos.

Purëssa e Impurità: La purificassion (harae) a l'é essensial për manten-e l'armonìa (musubi) e evité ij malefissi (kegare).

Ligam con la natura: L'òm a l'é part ëd la natura e a deuv rispetela.

Mòrt e Vita: La mòrt a l'é associà a l'umor, parèj ij rituaj shintoista a son dedicà a la vita.

Pràtiche e Ritual

Vìsite ai santuari (jinja): Ij fedèj a preuvo ij kami an visitand dij santuari, passand sota un torii (portal sacrà), lavand-se le man e la boca, e ofrend monede o còse simbòliche.

Matsuri: Festività locaj ch'a arconòsso ij kami con procession, mùsica, bal e oferte. Esempi amportant a son ël Gion Matsuri a Kyoto e ël Kanda Matsuri a Tokyo.

Ritual ëd passagi: Com ël Shichi-Go-San për masnà ëd 3, 5 e 7 agn, o le nòsse shintoiste.

Omikuji: Tiré 'd prevision scrit për savèj sò destin.

Santuari Shintoista

Ij santuari (jinja) a son gestì da dij prèive (kannushi) e miko (ajutant fomne). Caraterìstich prinsipaj:

Torii: Portal ch'a marca l'intrada ant ël paisage sacrà.
Honden: Edifissi andova a stà ël kami.
Ema: Tàule 'd bòsch andova scrive preghiere.
Shimenawa: Cordin ëd ris ch'a marca àree sacrà.

=Shintoism Modern

Al di d'ancheuj, lë Shintoism a l'é na part integral dla vita dij Giaponèis, combinà con ël Budism. La pì part ëd la gent a partéssipa ai rituaj shintoista për nàssita o matrimòni, e ai budista për ij funeraj. A-i son anviron 80.000 santuari an Giapon, e 'd festival a atiro milion ëd përson-e.

Sfide e Crìtiche

Nassionalism stòrich: Cheidun a crìtica l'usagi passà dlë Shinto për giustifiché l'imperialism.

Declin dij partessipant: Le generassion giovo a son men religiose.

Ambientalism: L'anfluss dlë Shinto an sij moviment për la protession dla natura.

Conclusion

Lë Shintoism a l'é pì che na religion: a l'é në spìrit coltural ch'a colega ij Giaponèis a soa tèra e a soe tradission. Soa flessibilità a l'ha përmetuje ëd sopravive a 'd cambiament stòrich drù, an mantenend soa identità ùnica.