Sinfonìa
Na sinfonìa a l'é na composission musical për orchestra, ëd sòlit dividùa an quatr moviment, ch'a rapresenta un dij géner pì amportant ëd la mùsica clàssica ocidental. Soa strutura complessa e soa capacità d'esprimì emossion e narassion a l'han fane un sìmbol ëd l'evolussion ëd la mùsica coltivà. Ant ël Piemont, le sinfonìe a son ëstàite interpretà e valorisà da orchestre e teatro d'eccelensa, com l'Orchestra Sinfònica Nassional ëd la RAI ëd Turin.
Definission e Strutura
[modìfica | modifiché la sorgiss]Na sinfonìa a l'é na composission estèisa për orchestra, organisà an moviment ch'a seguo n'órdin tradissional:
- Prim moviment (Allegro): An forma sonà-allegro, con esposission, dësvlup e arpijada.
- Second moviment (Adagio o Andante): Pì lent e lìrich, d'ànima riflessiva.
- Ters moviment (Scherzo o Menuet): Ritm viv o dansant.
- Quart moviment (Finale): ConclusiOn enérgica o trionfanta.
Le sinfonìe a peulo varié ant la durà, da 20 minute (sinfonìe clàssiche) a pì ëd n'ora (romàntiche o moderne).
Stòria dla Sinfonìa
[modìfica | modifiché la sorgiss]Òrìgin ant ël Baròch (sécol XVIII): Ël termo "sinfonìa" a indicava na composission strumental d'intrada. Joseph Haydn a l'é considerà ël pare dla sinfonìa con ij sò 104 travaj.
Età Clàssica (sécol XVIII): Wolfgang Amadeus Mozart e Ludwig van Beethoven a dësvlupo la sinfonìa an giontand complessità emossional (es. Sinfonìa n.40 ëd Mozart).
Età Romàntica (sécol XIX): Compositor com Gustav Mahler e Johannes Brahms a esploro temàtiche filosòfiche e a estendo l'orchestra.
Sécol XX e Modern: Sperimentassion con dissonanse e neoclassicism (es. Igor Stravinsky) o sinfonìe eletròn-e.
Sinfonìe Amportante
[modìfica | modifiché la sorgiss]Sinfonìa n.9 ëd Beethoven (1824): Prima sinfonìa con cor e vos solista (Inno a la Gioia).
Sinfonìa n.5 ëd Mahler (1902): Un viage tra drama e speransa.
Sinfonìa n.7 ëd Šostakovič (1941): Ciamà Leningrad, simbol ëd resistensa ant la guèra.
Sinfonìa n.3 ëd Henryk Górecki (1976): Ciamà dle plente, basà su test medieval polonèis.
Sinfonìa e Piemont
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël Piemont a l'ha sempe avù un ròl amportant ant l'esecussion e valorisassion dle sinfonìe:
- Orchestra Sinfònica Nassional ëd la RAI: Fondà dël 1994 a Turin, a l'é stàita protagonista ëd concert e registrassion stòriche.
- Teatro Regio ëd Turin: Sala tradissional për esecussion sinfòniche, ospitand direttor com Arturo Toscanini.
- Festival MITO: Manifestassion ch'a colega Turin e Milan con concert ëd mùsica clàssica e contemporania.
Amportansa Cultural
[modìfica | modifiché la sorgiss]La sinfonìa a l'é stàita:
- Në strument ëd comunicassion universal, bon-a ëd rapresenté ideje filosòfiche o polìtiche.
- Na base për la pedagogìa musical, con scòle piemontèise ch'a studio partiture sinfòniche.
- N'ispirassion për ël cìnema, con compositor com Ennio Morricone ch'a deuvro element sinfònich.
Evolussion Moderne
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ancheuj, la sinfonìa a viv ant na tension tra tradission e sperimentassion:
- Orchestre giovo: Proget com l'Orchestra Giovani di Torino a pòrto la mùsica clàssica ai neuv pùblich.
- Fusion con àutri géner: Esecussion ëd sinfonìe con element jazz, rock o eletrònich.
- Tecnologìa: Registrassion ëd qualità àuta e trasmission an direta për l'antërnèt.
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La sinfonìa a l'é në specc ëd la stòria dla mùsica ocidentàl, na forma ch'a l'ha traversà sécoj sensa perde soa fòrsa espressiva. Ant ël Piemont, l'amor për costa tradission as manifesta ant ij teatro, j'orchestre e ij festival ch'a continuo a fé vive le nòte dij grand compositor dël passà e dël present.