Sistema endòcrin

Ël sistema endòcrin a l'é n'ansem ëd giàndole e d'òrgo ch'a produvo e a lìbero d'ormon ant ël sangh. Sti ormon a giuto a regolé vàire fonsion dël còrp, com metabolism, chërsùa, dësvlup sessual, e l'equilibri (homeòstasi). A l'é essensial për la comunicassion antra le célule e ij tessù.

Le giàndole prinsipaj

• giàndola Pituitaria:

Ciamà "ël caporal" dël sistema endòcrin, a prodov ormon ch'a contròlo d'àutre giàndole (es. TSH për la tiroide, ACTH për le surrenaj). A l'é situà ant ël servel.

• Tiroide:

A prodov tiroxin-a, ch'a regola ël metabolism. A l'é ant ël còl.

• Surrenaj:

Situà dzora dij rognon, a produvo adrenalin-a e cortisol (arset a lë stress).

• Pancreas:

A lìbera insulin-a e glucagon për controlé la glicemìa (sùcher ant ël sangh).

• Gònade (Ovaj e Testìcoj):

A prodovo ormon sessuaj (estrogen, testosteron) për la riprodussion e ij caràter sessuaj.

J'Ormon e soe fonsion

• Ormon Peptìdich (es. insulin-a): A lìgo ai receptor ëd la surfassa dle cèlule.
• Ormon Steròid (es. cortisol): A intra ant le célule për modifiché l'espression genética.
• Regolassion: La quantità d'ormon a dipend da feedback negativ (es. aut livel d'ormon a riduv soa produssion).

Maladìe dël Sistema Endòcrin

• Diabete:

Causà da mancansa d'insulin-a o resistensa a chila. Sìntom: set intensa, pipì frequent.

• Ipotiroidism:

Tiroide ch'a travaja tròp pòch. Conseguense: fatiga, pèis ch'a monta.

• Maladìe ëd Cushing:

Ecess ëd cortisol, con sìntom com ëd pression àuta e grossesse ant la part àuta dël còrp.

Antërassion con d'Àutri Sistema

• Sistema Nervos: Colegà con l'ipotàlam (part dël servel) për regolé la pituitaria.
• Sistema Imunitari: J'ormon a peulo anfluensé la rispòsta imunitaria.

Conclusion

Ël sistema endòcrin a l'é vital për l'equilibri dël còrp. Soe malfonsion a peulo porté a problema grav, ma ij tratament modern a peulo gestì vàire condission. Në studi continuà a dà neuve speranse për ij malà.