Sistema sensorial
Ël sistema sensorial a l'é l'ansem dij mecanism ëd base ch'a përmëtto a j'organism viv ëd rilevé e arsponde a jë stimoj ëd l'ambient, tant estern coma intern. A comprend ij sinch sens tradissionaj — vista, udì, tast, taj, e odor — ma ëdcò d'àutri com l'equilibri, la posission dël còrp, e la sensassion ëd dolor.
Organ Sensoriaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Vista: Realisà da jeuj, ch'a deuvro la lus për generé figure visive.
- Udì e Equilibri: Gestì da jorije, con la còclea ch'a rileva ij son e ij canal semicircolar ch'a contròlo l'equilibri.
- Taj: Rilevà da ij recetor ëd la pel, sensìbij al contat, pression, temperadura, e dolor.
- Odor: Detectà dal nas travers ij recetor chìmich.
- Tast: Percepì da la lenga con recetor për savor com dos, salà, aspr, amèr, e umami.
Fonsionament dël Sistema Sensorial
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij recetor sensoriaj a trasformo jë stimoj an signal elétrich, mandà al servel travers ij nerv. Ël servel a antërpreta costi signal për creé la përcussion. Esempi:
- Mechanorecetor: Rëspond a pression o vibrassion (es.: taj).
- Termorecetor: Sensìbij a càud o frèid.
- Nocicetor: Rilevo ël dolor.
- Chimiorecetor: Utilisà për odor e tast.
- Fotorecetor: Present ant j'euj për la vista.
Amportansa dël Sistema Sensorial
[modìfica | modifiché la sorgiss]A l'é essensial për l'adatament a l'ambient, la sopravivensa (es.: evité perìcoj), e j'atività quotidian-e. Dësrangi ant ël sistema a peulo porté a condission coma la sëcchessa, la surdità, o la neuropatìa periférica.
Patologìe Associà
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Vista: Catarata, degenerassion macolar.
- Udì: Tinitus, surdità.
- Odor/Tast: Anosmìa (përdita d'odor), ageusìa (përdita dël tast).
- Taj: Neuropatìe, ch'a causo dòlor o formicolament.
Ricerca e Inovassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij progress ant la neurologìa e la robotica a l'han portà a:
- Impiant coclear: Për arcuperé l'udì.
- Pròtesi retìniche: Për artorné na vista parsial.
- Realtà virtual: Deuvra stimoj multisensoriaj për esperiense imersive.
- Tecnologìe àptiche: Për contròlo pròtesi con ël taj.
Conclusion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël sistema sensorial a l'é fondamental për l'interassion con ël mond. La ricerca a continua a slarghé nòstra comprension e a amelioré le tecnologie për traté le dësfunsion.